Duizenden mensen zijn vanwege hun geloof niet verzekerd, maar de kerk springt bij in nood

In Nederland zijn zo’n 12 duizend mensen die vanwege hun geloof geen verzekering willen afsluiten. Voor deze mensen, meestal strenggereformeerden, is er een speciale regeling. Je kunt je laten registreren als ‘gemoedsbezwaarde’. Je hoeft dan geen premies te betalen voor bijvoorbeeld de verplichte zorgverzekering of autoverzekering. Als er iets met je gebeurt, bijvoorbeeld bij een auto-ongeluk, een ziekenhuisopname of wanneer je arbeidsongeschikt raakt, moet je alles zelf betalen.

Agenten in Hendrik-Ido-Ambacht keken even vreemd op toen ze afgelopen week tijdens hun surveillance een onverzekerde auto aan de kant zetten. De bestuurder zei dat hij gemoedsbezwaarde was en overhandigde een vrijstellingsbewijs.

Niet over één nacht ijs

Die vrijstelling bestaat echt. Niet bedoeld voor mensen die willen besparen op verzekeringen, legt een woordvoerder van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) uit. De SVB is in Nederland de uitvoerder van sociale verzekeringen. Daar kun je ook vrijstelling aanvragen. “Het is echt voor mensen die uit principiële overwegingen niet verzekerd willen zijn.”

Je krijgt zo’n vrijstelling dan ook niet zomaar. Je moet eerst bellen met de SVB om wat zaken door te nemen, dan krijg je formulieren opgestuurd. “Het gaat niet over een nacht ijs”, zegt de woordvoerder.

Probleem

In plaats van premies, betaal je diezelfde bedragen als extra belasting. Dat geld komt op persoonlijke spaarrekeningen bij het CAK. Je kunt pas vrijstelling aanvragen als je jezelf, noch iemand anders, noch je eigendommen ergens hebt verzekerd. Je moet dat eerst allemaal zelf opzeggen voor je vrijstelling krijgt.

In de regio Rijnmond zijn tussen de 1500 en 2000 mensen onverzekerd voor ziektekosten en verschillende sociale regelingen, zoals de AOW, Wlz, WAO, Ww en WA. Het aantal gemoedsbezwaarden blijft al vele jaren stabiel rond de 12 duizend.

De SVB raadt het niet aan. "Je bent gewoon niet verzekerd. Als je je auto in de prak rijdt, heb je een probleem.” Meestal wordt dat probleem opgevangen door de gemeenschap. De kerk betaalt mee, of er wordt een inzamelingsactie gestart.

Strenggereformeerd

Een van die onverzekerden is de scriba (secretaris) van de Gereformeerde Gemeente in Nederland Alblasserdam. Een orthodoxe stroming in Nederland.

De scriba, die niet bij naam genoemd wil worden, vertelt wel open over zijn persoonlijke overwegingen om zich niet te verzekeren en hoe de kerk daarmee in de praktijk omgaat. Het is maar een kleine groep, zegt hij meteen. Zijn kerk heeft bijna 1500 leden, hij schat in dat ongeveer een kwart bewust niet is verzekerd.

Hoewel iedereen er op zijn eigen manier naar kijkt, zijn de gronden van de meeste gemoedsbezwaarden hetzelfde. De meesten zijn bijvoorbeeld ook niet ingeënt tegen ziektes, omdat dat dezelfde overtuiging raakt.

Godsbestuur

Die overtuiging is persoonlijk, zegt de scriba van de kerk in Alblasserdam. “Ik heb me nooit kunnen onttrekken aan het besef dat er een almachtig Godsbestuur is. Een mens loopt rechtop, maar er hoeft maar iets kleins te gebeuren en je bent niets meer. Daaruit blijkt de vergankelijkheid van de mens.”

Hij ziet dat bijvoorbeeld als hij verzorgingstehuizen bezoekt. “Mensen waren bijvoorbeeld directeur van een groot bedrijf en nu zijn ze totaal hulpbehoevend geworden.”

"Wij proberen in afhankelijkheid te leven van de almachtige God”, zegt hij. “Die alles weet, alles geschapen heeft en over alles regeert en alles onderhoudt. Hij hoort dit gesprek ook, Hij is overal bij tegenwoordig. Dat besef leeft in ons. En vanuit dat besef zeggen we: U zorgt voor alles.”

Volle pond

“Wij willen ons door Zijn hand laten leiden. Hoe het ook gaat, goed of kwaad, God doet het.” Dat is niet altijd makkelijk, geeft de scriba toe. "We zijn niets beter dan anderen en wij willen ook onze zaakjes op orde hebben. Wij moeten regelmatig naar het ziekenhuis. Als je maar een deur opendoet bij een specialist, is het al gauw 500 euro."

Mensen hebben volgens hem vaak geen benul van wat voor vermogen de zorg eigenlijk kost. "Laatst hoorde ik van iemand die was zo’n 15.000 euro kwijt voor een beperkt aantal dagen in het ziekenhuis. Door het DBC-systeem betaal je voor een behandeling altijd het hele traject; ook al maak je er maar voor een deel gebruik van. En als gemoedsbezwaarde betaal je het volle pond.”

Dat zorgt ervoor dat mensen zonder verzekering meer overwogen een keuze maken, denkt de scriba. Bijvoorbeeld door goed na te denken of het echt nodig is om naar de spoedeisende hulp te gaan. "Je moet wel je gezondheid in acht nemen. We mogen en moeten de middelen gebruiken. De Bijbel zegt: wie ziek zijn, hebben een heelmeester nodig. We zijn geen zorgmijders.”

Kerk zamelt elke zondag geld in

Omdat er dus wel kosten worden gemaakt, verzamelt de kerk geld in om waar nodig hulp te kunnen bieden. In de kerk heet dat de diaconie, en de scriba is daar als diaken nauw bij betrokken.

Elke zondag zijn er twee kerkdiensten, tijdens elke dienst is er een collecte voor de diaconie. Dan worden door de hele kerk zakjes doorgegeven waar de kerkgangers geld in kunnen stoppen. Mensen die bij deze kerk horen, gaan doorgaans allemaal elke zondag tweemaal en stoppen elke dienst geld in de collectezak. Er komt dus aardig wat geld binnen.

Regelmatig vergaderen de diakenen over waar dat geld aan wordt uitgegeven. Daar is een aandachtslijst voor. Tijdens de kerkdienst wordt altijd opgelezen wie bijvoorbeeld een kindje heeft gekregen, of wie is opgenomen in het ziekenhuis. Die personen of gezinnen worden altijd gebeld door de diakenen. “Uit menselijk medeleven, maar we vragen ook of er financiële problemen zijn bij een bevalling of ziekenhuisopname.”

Onlangs heeft de scriba zich nog verwonderd om zoiets. De kerk wilde een gezin in nood een bedrag geven, de scriba had al een bedrag in gedachte. Ongeveer tegelijk belde iemand uit de kerk met een andere diaken. Diegene wilde een bepaald bedrag overmaken, de kerk mocht zelf bepalen waar ze het aan wilde besteden. “Het was hetzelfde bedrag dat wij in ons hoofd hadden om dat gezin te steunen. In de wereld is alles toevallig, maar wij geloven dat dat allesbehalve toeval is. Toen ik dat las, gaf dat een blijdschap in mijn hart”, zegt hij.

Voor de kerk maakt het niet uit wie verzekerd en onverzekerd is. Iedereen die het nodig heeft, krijgt financiële hulp aangeboden. Ook mensen die misschien naast hun verzekering nog meer nodig hebben, benadrukt de scriba. “We hebben wel een beeld, maar we weten het niet van iedereen. Soms maken leden het zelf kenbaar.”

Envelop met geld door de bus

Niet alleen de diakenen springen bij waar geld nodig is, ook onderling wordt veel meegeleefd. “Dan krijgt bijvoorbeeld een gezin onverwachts een envelop door de bus met 500 of 1000 euro. Er is een stil omzien naar elkaar. Dat geeft verwondering.” Want ook al komt het geld van iemand uit de kerk, de leden geloven dat diegene door God wordt geleid.

Als je geen verzekering hebt, zijn er alsnog wel spaarpotjes, bijvoorbeeld vanuit je werkgever. Het geld dat je normaal aan een pensioenfonds betaalt, gaat dan naar een eigen spaarsaldo. Dat krijg je na je pensioen over twintig jaar uitgekeerd. “Het is een mooie regeling. Als ik weg kom te vallen, dan gaat het naar mijn vrouw. Als die wegvalt gaat het naar onze kinderen. Je kunt er niet aankomen, maar het is wel je eigen geld.”

Ook wat de werkgever moet afdragen als inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet komt in een persoonlijk potje, dat je alleen mag gebruiken als je ziektekosten hebt. “Als je een paar jaar geen bijzondere kosten hebt, spaar je zo 10 a 12 duizend euro. Als je dan ineens een keer moet worden opgenomen, kun je dat geld gebruiken.”

Kille maatschappij

Los van zijn geloofsovertuiging, vindt de scriba verzekeringen ook niet barmhartig. "Verzekering helpt wel, maar je mist in hoge mate de ruimhartigheid. De verzekering zegt: hoe kunnen we helpen zodat wij er zo goed mogelijk uitkomen? De kerk zegt: hoe kunnen we zo ruimhartig mogelijk helpen? Het systeem van verzekeren is gebaseerd op rechten, de instelling van de diaconie is gebaseerd op liefde."

Een verzekering is zakelijk, zegt hij. "Dan zeggen ze: sorry, maar deze kosten vallen er net buiten. Dat is geen barmhartigheid. We kunnen in Nederland de kerk wel verlaten, maar pas op dat dan ook de barmhartigheid verdwijnt. Wat dan overblijft is een individuele, kille maatschappij."