Snel nieuwe verkiezingen verwacht: 'De PVV heeft één lid, geen netwerk, geen mensen met ervaring'

Hoe kan het dat de PVV de grootste is geworden in alle gemeenten in onze regio? In de gemeente Nissewaard - altijd al een PVV-bolwerk - won Wilders met bijna 40 procent. In Rotterdam werd zijn partij met 22 procent de grootste, gevolgd door GroenLinks-PvdA met 20 procent. Wat verklaart dat overdonderende succes van politieke veteraan Wilders? En wat betekent de uitslag voor een stad als Rotterdam?

In Spijkenisse - onderdeel van Nissewaard - doet de PVV het altijd al goed bij verkiezingen; de partij eindigde vanaf 2006 (het jaar waarin de PVV werd opgericht) altijd in de top drie. In 2010 en 2017 was de PVV er ook al eens de grote winnaar, maar deze uitslag van woensdag is ook in Spijkenisse ongekend.

In Rotterdam is er meer balans. Weliswaar is de PVV met 22 procent de grootste, maar GL-PvdA volgt kort daarop met bijna 20 procent. De tegenpool van de PVV, het Denk van de Rotterdamse partijleider Stephan van Baarle, groeide naar ruim 10 procent van de stemmen.

'Politiek is een kijksport geworden'

Volgens Rotterdammer John Bijl is het succes van Wilders een gevolg van Medialogica. Als directeur van het Periklesinstituut traint Bijl met name de debatvaardigheden van lokale politici en coacht hij wethouders en burgemeesters.

“Landelijke media zijn gefascineerd door peilingen en het spelletje ‘Wie wordt de nieuwe premier?’, in plaats van dat er inhoudelijke debatten worden georganiseerd. Ik heb dat erg gemist in deze campagne. De politiek is de afgelopen twintig jaar meer een kijksport geweest dan parlementaire democratie en een ideeënstrijd.”

'De PVV is te weinig tegen gesproken'

Wilders is misschien aantrekkelijker geworden voor de kiezer omdat hij zich bij het RTL-debat bereid verklaarde om bepaalde ongrondwettelijke standpunten over de islam in de ijskast te zetten. Chris Aalberts veegt met die toezegging de vloer aan. Hij is als onderzoeker naar politieke communicatie verbonden aan de Erasmus Universiteit.

Aalberts: “In het partijprogramma van Wilders staat nog steeds dat er geen korans en moskeeën in Nederland mogen zijn. Het grondwettelijk besef, het idee dat we allemaal grondrechten hebben en dat er maar één soort burger in Nederland is, is bij een hoop mensen niet doorgedrongen. We zijn één land en we zijn gelijkwaardig. De PVV is veel te weinig tegengesproken, niet alleen door de politici, maar ook door de journalistiek.”

Bijl is het daarmee eens: “Hij is niet getoetst op wat hij wil. Belastingverlaging op bijna alles. 100 duizend agenten erbij. Het schrappen van alle kunst- en cultuursubsidies. Het is er niet van gekomen om Wilders kritisch te ondervragen over zijn standpunten. En hij is zelf behendig genoeg om de discussie daarover uit de weg te gaan.”

'De VVD heeft zichzelf kapotgemaakt'

Door dat gebrek aan inhoudelijke tegenspraak én de deur die VVD-leider Yesilgöz aan het begin van de campagne op een kier voor zette regeringsdeelname van de PVV, maakt dat de partij voor veel kiezers plotseling een reëel alternatief werd. Een stem op Wilders is dan niet per definitie een weggegooide stem. Tel daarbij op dat de VVD migratie en asiel het belangrijkste thema maakte van haar campagne, Wilders speelde hierdoor een thuiswedstrijd.

“Een strategische blunder. De VVD heeft zichzelf in deze campagne kapotgemaakt en daarmee de PVV groot”, zegt Bijl. “De helft van de nieuwe aanwas van de PVV stemde de vorige keer VVD.”

Een stad van twee uitersten

De Rotterdamse uitslag bevestigt maar weer eens dat Rotterdam een stad is van twee uitersten, vindt ook John Bijl. Hij denkt daarom niet dat de polarisatie is toegenomen. Een stad van twee snelheden zoals journalist Mark Hoogstad dat beschreef in zijn gelijknamige boek uit 2018. Een grote groep inwoners van de stad heeft het goed, een andere grote groep heeft moeite de eindjes aan elkaar te knopen. Dat verklaart misschien dat het verkiezingsresultaat van de PVV en GL-PvdA dicht bij elkaar ligt.

Er lijkt in Rotterdam geen sprake van een stabiele kiezersgroep voor de PVV. De kiezer is ook hier wispelturig. Nu dus de PVV de grootste, twee jaar geleden was dat D66, in 2017 de VVD en van 2006 tot en met 2012 de PvdA.

“De essentie is dat al die partijen geen achterban hebben”, zegt Aalberts. “De PVV was een paar jaar geleden uit de mode. Toen werd Forum voor Democratie de grootste. Mensen dachten: ‘De PVV levert niet, want komt toch niet in de regering’. Mensen zitten niet aan die partijen vast.”

'Ga terug naar de middenklasse'

De kiezer in Nissewaard is minder wispelturig dan de Rotterdamse: de PVV eindigde bij de laatste vijf verkiezingen steevast in de top 3, twee keer als grootste partij.

Bijl: “Juist in randgemeenten als Nissewaard, Vlaardingen en Capelle zit de middenklasse. Die mensen hebben de afgelopen jaren het meeste te maken gehad met de overheidsbezuinigingen. Ze merken bijvoorbeeld dat de zorg minder is geworden. Door de globalisering hebben ze veel zien veranderen en wordt de wereld voor hen ongrijpbaar. Je krijgt dan dit soort stemgedrag.”

“Als je je kiezers wilt terugwinnen, dan zul je naar deze middenklasse moeten terugkeren”, zegt Aalberts, “want die mensen stemmen PVV, en de vorige keer BBB en Forum. Die mensen komen bij de meeste partijen niet aan bod, het enige wat ze kunnen doen is PVV stemmen.”

'PVV gaat niets doen voor aanhang'

Aalberts en Bijl hebben geen tot lage verwachtingen van de PVV, los van eventuele regeringsdeelname, en ze vrezen het ergste voor de achterban.

“De PVV gaat niets doen voor zijn eigen aanhang, ook al komt de partij van Wilders in het kabinet”, sneert Chris Aalberts. “Wat heeft de PVV te bieden voor mensen die hun rekeningen niet kunnen betalen? Ik zou het graag horen, want ik heb het tijdens de campagne niet gehoord en het partijprogramma is zeer vaag erover.”

Bijl denkt niet dat de PVV kwalitatief goede kandidaten kan leveren voor een eventueel nieuw kabinet. Bovendien wil niemand dienen onder premier Wilders.

“De grootste partij van Nederland heeft maar één lid: Geert Wilders. Hij heeft geen netwerk, geen mensen met ervaring. Van de bijna 85 honderd raadsleden zijn er 76 van de PVV. Ze hebben geen wethouders. Ik heb geen idee waar hij zijn bewindslieden vandaan moet halen.”

Aalberts verwacht dat er snel nieuwe verkiezingen zullen komen. “Het was natuurlijk niet de bedoeling dat er 37 mensen in de Tweede Kamer zouden komen. Genoeg ruimte voor afsplitsingen. We hopen het beste ervan, maar het kan snel gaan.”