Niet eerder vertoonde beelden van Rotterdam kort na het bombardement - bekijk ze hier
"De puinhopen roken nog, je ziet smeulende resten, het moet kort na het bombardement geweest zijn", zegt Bas Romeijn over een 8mm-filmpje dat hij kort geleden heeft ontdekt. Het zijn beelden van het centrum van Rotterdam kort na het verwoestende bombardement van 14 mei 1940.
"Er wordt niet gewerkt, je ziet mensen in hun zondagse pak, dus ik denk dat het op een zondag is opgenomen", gaat Romeijn verder. "Wat mij het meest heeft getroffen van dit filmpje, is de sfeer van aan de ene kant ramptoerisme en aan de andere kant het perplexe van hoe ze rondlopen. Je ziet de mensen stomverbaasd rondlopen."
Titelkaarten geven aan waar de beelden zijn opgenomen. 'Langs de Schie' staat er bijvoorbeeld op een kaart, waarna de puinhopen langs het water te zien zijn. Alles lijkt stil te staan. Even verderop lopen drommen mensen door de ravage. Het filmpje van ongeveer vijf minuten gaat langs verschillende locaties in het centrum van de stad en laat de verwoesting zien.
Meer dan 1000 doden
Op dinsdagmiddag 14 mei 1940 wordt de binnenstad van Rotterdam in een kwartier tijd grotendeels verwoest door Duitse bommen. Vier dagen eerder is het Duitse leger Nederland binnen gevallen. Rotterdam ligt vrijwel direct in de frontlinie door onder meer aanvallen op Vliegveld Waalhaven en militairen die met watervliegtuigen op de Maas landen. Tijdens de vier dagen strijd en het bombardement van 14 mei komen naar schatting 1150 mensen in de stad om het leven.
Barendrechter Bas Romeijn loopt niet voor het eerst tegen bijzondere filmbeelden aan. Hij beheert al jaren zijn eigen website Bas Romeijn Films waarvoor hij oude films laat digitaliseren. Vervolgens bewerkt en monteert hij de beelden tot nieuwe filmpjes. Hij krijgt materiaal van mensen die het zelf nog hebben liggen, uit nalatenschappen en hij speurt zelf archieven af.
De bijzondere beelden van kort na het bombardement komen uit de nalatenschap van amateurfilmer Joop Stolk (1918-1995). De in Rotterdam geboren Stolk is na de Tweede Wereldoorlog actief bij de Rotterdamse Smalfilm Liga. Ook tijdens de bezetting filmt hij in Rotterdam. Zo is in zijn nalatenschap ook een filmpje uit 1941 van diergaarde Blijdorp gevonden.
Stolk duikt tijdens de oorlog onder in Heerenveen. Op het doosje van het filmblik met de beelden van na het bombardement staat zijn adres in die plaats. "Hij is in de oorlog al met dat materiaal bezig geweest", concludeert Romeijn. Romeijn denkt niet dat Stolk de filmbeelden zelf heeft gemaakt.
"Het is opgenomen in 8mm en het werk dat ik van Joop Stolk ken is allemaal 16mm", legt Romeijn uit. "Ook het filmpje van de diergaarde in 1941 is 16mm. Daarnaast is het filmpje van na het bombardement amateuristischer qua stijl van filmen dan het werk van Stolk." De montage is wel gedaan door Joop Stolk, daar twijfelt Romeijn niet aan. Romeijn heeft de montage intact gelaten: "Ik vond dat ik het werk van Joop Stolk niet moest aantasten. De volgorde, de titelkaarten, ik heb alles gelaten zoals het was. Alleen de titelkaarten heb ik iets ingekort."
Verrassende vondst
Maar hoe kan het dat dit materiaal nu pas boven water komt? De nalatenschap van Stolk bevat een groot aantal filmblikken met materiaal. Samen met de zoon van Stolk bekijkt Romeijn het. In eerste instantie denken de twee dat het filmblik met het opschrift 'Rotterdam in 1940' materiaal bevat dat voor een ander filmpje is gebruikt. Bekend materiaal dus.
Tot ze het gaan bekijken. Dan blijkt het om meer en bijzonder materiaal te gaan. Romeijn laat het 8mm-filmpje digitaliseren. Vanaf donderdag is het te zien op zijn website. Het originele 8mm-filmpje draagt hij over aan het Stadsarchief Rotterdam.
Kijk hier naar de gedigitaliseerde versie van het 8mm filmpje met beelden van het centrum van Rotterdam kort na het bombardement van 14 mei 1940:
