Dordtse bedrijf Chemours loosde veel meer giftig GenX dan toegestaan: 5 vragen over nieuw onderzoek

Chemiefabriek Chemours in Dordrecht loosde vorig jaar meer giftige stoffen in het water dan is toegestaan. Dat stelt een milieuchemicus van de Universiteit Utrecht in het tv-programma Zembla. Hij ontdekte stroomafwaarts van de fabriek enorme pieken GenX-concentraties in het water. Een belangrijke ontwikkeling in een gevoelig dossier dat de gemoederen al jaren bezighoudt. Dit zijn vijf vragen hierover voor jou beantwoord.

1. Wat is dat eigenlijk, GenX?

Chemours maakt onder andere Teflon, de coating die we kennen van de anti-aanbakpannen. Hierbij wordt sinds 2012 gebruik gemaakt van de GenX-technologie. GenX is eigenlijk geen stof, maar een productieproces. Bij dit proces komt HFPO-DA vrij en die giftige stof verspreidt zich in de lucht, het oppervlaktewater, de bodem en het grondwater.

Als het dus gaat om hoge GenX-concentraties, dan wordt dus eigenlijk HFPO-DA bedoeld. Maar de term GenX is inmiddels zo ingeburgerd dat hij overal wordt gebruikt als het gaat over de uitstoot.

2. Hoe schadelijk is GenX?

Het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen heeft GenX in juni 2019 op de lijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) gezet. Volgens het RIVM is GenX mogelijk kankerverwekkend. Ook heeft het effecten op de lever. Daarom mag Chemours maar zeer beperkt GenX uitstoten.

VEWIN (Vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland) kan nog niet op de extra lozing GenX reageren. Wel stelt ze dat de kwaliteit van het Nederlandse drinkwater goed is, maar onder druk staat. "Over de volle breedte zijn er zorgen over de bronnen van het Nederlandse drinkwater, zowel over de kwaliteit als over de kwantiteit," aldus VEWIN.

3. Heeft Chemours zich vorig jaar dan niet aan de regels gehouden?

Metingen bij het Eiland van Brienenoord in Rotterdam en bij Maassluis laten zien dat er vorig jaar gedurende een aantal maanden flink hogere concentraties GenX in het water zaten dan toegestaan. De milieuchemicus van de Universiteit Utrecht schat in dat Chemours zo’n 150 kilo geloosd zou hebben, terwijl dat per jaar maar 5 kilo mag zijn. Chemours is volgens de onderzoeker de enige fabriek in Nederland die deze stof uitstoot.

4. Kan Chemours hiervoor gestraft worden?

Rijkswaterstaat is de handhaver op het gebied van lozingen in het oppervlaktewater. Aan Zembla bevestigt een woordvoerder dat de metingen kloppen. Toch wordt er nu niet meer ingegrepen. “We handhaven op basis van onze eigen bemonstering bij Chemours en niet achteraf als we dit soort uitschieters voorbij zien komen in data. Dat valt buiten ons handhavingsproces”, aldus de woordvoerder in Zembla.

De gemeente Dordrecht benadrukt ook dat de vergunning voor het lozen op oppervlaktewater een aangelegenheid is van Rijkswaterstaat. "Maar elke kilo die geloosd wordt op de rivier is er wat ons betreft, één te veel," aldus de gemeente. Dordrecht wil dat de fabriek Chemours helemaal stopt met GenX.

5. Wat ging hieraan vooraf?

Chemours, voorheen DuPont, ligt al langer onder vuur vanwege de gevolgen van de uitstoot van giftige stoffen voor medewerkers en omwonenden. Het RIVM raadt directe omwonenden inmiddels af om groente en fruit uit moestuintjes te eten.

De omliggende gemeenten hebben het bedrijf voor de rechter gesleept, omdat ze vinden dat het bedrijf de gevaren heeft verzwegen en niet heeft ingegrepen om de schade te beperken.

GenX is de opvolger van PFOA, de stof die het bedrijf eerder gebruikte voor het maken van de coatings. Het is inmiddels niet meer toegestaan om PFOA te gebruiken voor producten voor consumenten, vanwege de risico’s voor mens en milieu.