Aardwarmte in kassen: ‘Voor grootverbruikers van gas is dit het groene walhalla’

Vanaf 2026 worden alle huiseigenaren verplicht om een hybride warmtepomp te installeren bij de vervanging van de cv-ketel. Van het (Russisch) gas af en vergroenen, is het doel. Hoe zit het met de grootverbruikers van gas en dus de grootste vervuilers, zoals tuinders met hun enorme kassen? Steeds meer tuinders kiezen voor aardwarmte. De techniek wordt steeds aantrekkelijker, maar financieel zijn er risico’s. Vijf vragen over aardwarmte.

1. Is een overstap op aardwarmte het groene walhalla?

Overstappen op aardwarmte scheelt tuinders enorm veel gas. Komkommerkweker Wim van den Berg is één van de pioniers die zich vier jaar geleden met vijftien andere tuinders aansloot op een aardwarmteput in Bergschenhoek. Hij verbruikte ongeveer 800 duizend kuub gas per jaar. Een gemiddeld huishouden verbruikt jaarlijks 1600 kuub gas. Zijn overstap op aardgas staat ongeveer gelijk aan een woonwijk van 500 huishoudens die van het gas afgaan.

De komkommerkweker is uit idealisme overgestapt op aardwarmte. Om de aardbol te redden, zegt hij. En hij kan het aanbevelen: "We leren steeds meer hoe we ermee om moeten gaan, en er is al een hoop kennis.”

"Voor grootverbruikers is aardwarmte zeker een groen walhalla”, beaamt Gerben de Jong. Hij werkt voor Wayland Energy en heeft de put en aardwarmte-installatie in Bergschenhoek helpen bouwen. Even verderop wordt binnenkort een tweede aardwarmteput geslagen, opnieuw voor een groep tuinders. Wayland Energy wil ook graag woonwijken aansluiten op aardwarmte. De hele ondergrond in Nederland is al in kaart gebracht en het Staatstoezicht op de Mijnen beoordeelt of plekken geschikt zijn voor een aardwarmtebron.

2. Hoe werkt aardwarmte?

Op twee kilometer diepte in de aarde is het 60 graden Celsius en die warmte wordt naar boven gehaald. Een pomp wordt op 500 meter diepte geplaatst en die zuigt het warme grondwater naar boven. In een installatiegebouw vindt een wisseltruc plaats. Via een warmtewisselaar geven de buizen met het warme grondwater hun warmte af aan een tweede netwerk van buizen. Daarna gaat het afgekoelde grondwater - het is dan ongeveer 40 graden Celsius - weer terug de grond in.

Via een ondergronds buizennetwerk stroomt het door het grondwater opgewarmde water naar de tuinders en zorgt in de kassen voor een tropische temperatuur. "De komkommers maakt het helemaal niets uit, die groeien net zo lekker op aardwarmte als op gas”, vertelt de tuinder. Voor hem was de overstap wel wennen. "Het is toch een andere manier van stoken. We hadden een jaar nodig om het onder de knie te krijgen.” In de techniekruimte staat nog altijd de cv-ketel, maar die gaat alleen nog aan als het extreem koud is.

Buiten de kassen keert het eerder opgewarmde water weer koud door de buizen terug naar de installatie om opnieuw verwarmd te worden door opgepompt warm grondwater. Het is een doorlopende cyclus van oppompen, warmte afgeven, terugpompen en weer nieuwe aardwarmte oppompen.

3. Duurzaam geteelde komkommers voor dezelfde prijs. Kan dat?

Met de torenhoge gasprijzen zou je verwachten dat het aantrekkelijk is om over te stappen, maar aardwarmte is duurder. Het bouwen van zo'n installatie kost al miljoenen euro's. Toch zie je in de supermarkt geen verschil in prijs tussen een op aardwarmte of gas geteelde komkommer. Dat kan door subsidies van de overheid. Die betaalt de meerprijs van aardwarmte ten opzichte van de gasprijs. Voor een kuub betaalden tuinders vorig jaar minder dan 19 cent, nu schommelt de prijs rond de 90 cent en schiet zelfs door een euro. Vorig jaar kregen tuinders dus veel meer subsidie en dit jaar blijft daar heel weinig van over.

Meerdere tuinders zitten al in de financiële problemen door de torenhoge energieprijzen, laat staan dat ze nog geld over hebben voor een groene investering. Juist nu we zo snel mogelijk af willen van het (Russisch) gas, twijfelen tuinders vanwege het wegvallen van de subsidies voor aardwarmte. Tuindersorganisatie Glastuinbouw Nederland praat met het kabinet in Den Haag om dit te repareren. De komkommerkweker in Bergschenhoek maant de politiek tot actie: "Ze roepen duurzaam, duurzaam, duurzaam. Maar dan moeten ze het ook mogelijk maken."

4. Kan het oppompen van aardwarmte aardbevingen veroorzaken zoals in Groningen?

De risico’s op aardbevingen zijn minimaal, benadrukt Gerben de Jong van de aardwarmte-installatie. "Wat we uit de grond halen, pompen we ook weer terug, dus we laten geen leegtes achter”, legt hij uit. Door de leegtes die het boren naar aardgas achterlaat, gaat de bodem inklinken. Daardoor ontstaan scheuren en verzakkingen bij huizen in Groningen.

Bij het oppompen van aardwarmte wordt bodembeweging zo goed als uitgesloten. Toch houden ze dat wel in de gaten. ‘Better safe than sorry’. "We kunnen niet in een glazen bol kijken en daarom hebben we overal sensoren staan en monitort het KNMI”, vertelt De Jong.

5. Veroorzaakt een aardwarmte-installatie geluidsoverlast voor de omgeving?

Het oppompen van de aardwarmte gebeurt zo goed als geruisloos, maar de overdracht van de warmte op het transportnetwerk maakt lawaai. In Bergschenhoek hoor je een brommend geluid uit het installatiegebouw komen. Daar is het geen probleem, omdat er alleen kassen omheen staan. Een aardwarmte-installatie die dichter bij woningen staat, kan overlast veroorzaken.

Een aantal omwonenden van een installatie in Vierpolders op het eiland Voorne Putten heeft last van het geluid. “We horen hoge suistonen en een zware brom alsof er een dieselboot in de achtertuin pruttelt”, vertelt een bewoner die op 100 meter afstand woont. Ze zijn 'absoluut' voorstander van verduurzaming, maar willen er geen last van hebben. Volgens de bewoners maakt de installatie onnodig veel lawaai en kunnen er isolerende maatregelen getroffen worden maar lopen ze met hun klachten tegen een dichte muur.

De aardwarmtespecialist in Bergschenhoek benadrukt het belang van stille installaties, zeker in de buurt van woningen. "We zijn voortdurend het proces aan het verbeteren en werken aan steeds stillere installaties. Zeker als we aardwarmte willen aansluiten op woonwijken, moeten we met geluidsoverlast rekening houden."