Opnieuw mogelijk grote hoeveelheid staalslakken in Westerschelde, ondanks bezwaren

Ondanks de oproep van natuurorganisaties om dat niet te doen, wil Rijkswaterstaat binnenkort mogelijk een grote hoeveelheid staalslakken in de Westerschelde storten. Dat zou nodig zijn om een wand van de vaargeul bij Ossenisse te versterken. Die is instabiel.

Vorig jaar bleek uit een onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat staalslakken mogelijk schadelijker zijn dan altijd is gedacht. Staalslakken zijn een restproduct van de staalindustrie. Ze worden op grote schaal gebruikt bij projecten om de kust te versterken, bijvoorbeeld in de Ooster- en Westerschelde.

Ophouden met storten

Nadat het onderzoek verscheen, vroegen Zeeuwse milieuorganisaties om voorlopig op te houden met het storten van staalslakken in de Deltawateren. Het Zeeuwse provinciebestuur vroeg hetzelfde, voor de Oosterschelde. Rijkswaterstaat beloofde vervolgens een bijeenkomst te organiseren waarop de zorgen kunnen worden besproken.

Die bijeenkomst is vandaag, in het Topshuis op Neeltje Jans. Uitgenodigd zijn natuur-en visserijorganisaties, de onderwatersportbond, de provincie Zeeland, het Waterschap Scheldestromen en een aantal gemeenten dat grenst aan de Ooster- of Westerschelde. Pers is niet welkom.

Instabiele geul

Drie weken geleden heeft Rijkswaterstaat een vergunning aangevraagd om een geulwand in de Westerschelde te versterken. De geulwand 'Ossenisse 2' is gevaarlijk instabiel. Het risico bestaat dat de wand (gedeeltelijk) instort. Daardoor kan de vaargeul geblokkeerd raken. Ook kunnen er schorren en slikken wegspoelen. Rijkswaterstaat wil voor dit werk staalslakken gebruiken.

Natuurorganisaties vinden dat Rijkswaterstaat voorzichtig moet zijn met staalslakken. "Het is een afvalproduct en uit alle onderzoeken blijkt de laatste tijd dat het toepassen van staalslakken onder water misschien niet zo'n goed idee is", zegt Eric Mahieu van de Zeeuwse Milieufederatie. "Wat het voor kwaad kan, moet nog blijken. Maar we weten dat de zuurgraad van het water wordt veranderd en er spoelen allerlei stoffen uit, zoals zware metalen."

Honderdduizenden tonnen staalslakken

"Het gaat in onze wateren niet over een paar kilo, maar over honderdduizenden tonnen staalslakken", zegt Mahieu. "Dat onderzoek van het RIVM is aanleiding om bezorgd te zijn. Alles wat in het water komt, zijn stoffen. We vragen aan iedereen om dat te beperken, maar dit mag. Voor ons is dat aanleiding om bezorgd te zijn. De Westerschelde is ook een leefgebied van alles in ons ecosysteem, niet alleen water om naar te kijken of om schepen over te laten varen."

In de Westerschelde zijn rond de eeuwwisseling een aantal geulwanden versterkt: die bij Ossenisse, maar ook bij Bath, Saeftinghe en Baalhoek. Die versterking zorgt ervoor dat de vaargeul op zijn plaats blijft en dat slikken en schorren behouden blijven. Die zijn van groot belang voor de natuur. Veel vogels zijn afhankelijk van die gebieden voor hun voedsel.

Maar ondanks die verstevigingen is de geulwand bij Ossenisse is al jaren instabiel. Volgens ingenieursbureau Deltares dat er onderzoek naar deed, is de situatie op dit moment 'onacceptabel'. Er is trouwens geen gevaar dat de dijk langs de Westerschelde beschadigt als de geulwand instort, er zijn dus geen zorgen over de veiligheid van de mensen achter de zeedijk. Wel kan de vaarweg worden geblokkeerd.

Goedkope staalslakken

Voor de klus bij Ossenisse zijn miljoenen kuub aan materiaal nodig. Daarmee wordt de uitgesleten geulwand weer opgevuld. Voor dit soort werkzaamheden gebruikt Rijkswaterstaat altijd staalslakken omdat ze, naast dat ze een aantal gunstige eigenschappen hebben voor het verstevigen van zeebodems, veel goedkoper zijn dan andere materialen.

Dat komt omdat de fabrikant er graag vanaf wil. Staalslakken blijven over na de productie van staal uit erts. Als een fabrikant de slakken niet aan de grondstoffenhandel kwijt zou kunnen, zou die hoge kosten moeten maken om de slakken ergens te storten. Het is dus voor de fabrikant gunstig om ze te verkopen, een aannemer is er blij mee, omdat de kosten veel lager zijn.

Deltawateren

Maar in de slakken zitten allerlei schadelijke stoffen. Op een aantal plekken waar de slakken boven de grond of rond zoet water zijn gebruikt, blijkt de zuurgraad van het water in de omgeving extreem hoog. Uit het onderzoek van de RIVM van vorig jaar bleek ook dat er vaak veel meer staalslakken worden gebruikt dan nodig is, om financiële redenen.

Dat de staalslakken elders voor problemen zorgen, maar niet in de Zeeuwse wateren, komt vooral doordat het water hier enorm vaak ververst wordt, heeft Rijkswaterstaat altijd gezegd. Onderzoek heeft dat tot afgelopen jaar ook altijd uitgewezen. Er is simpelweg heel veel water aanwezig én door het getij is dat altijd in beweging. Eventuele schadelijke stoffen worden zo verdund.

Genoeg te lijden

Nu blijkt dat staalslakken de flora en fauna ernstig aantasten in water dat langere tijd stilstaat, zijn de slikken en schorren in de Westerschelde mogelijk in gevaar, denkt natuurvereniging De Steltkluut. Wat gebeurt er als die slakken daar terechtkomen? De vereniging vindt bovendien dat de Westerschelde al genoeg te lijden heeft: er zitten te veel PFAS in en het water en de Westerschelde voldoet nu al niet aan de Kaderrichtlijn water, de norm die Europa heeft gesteld voor schoon oppervlaktewater.