Vermoorde Johan Quist oogstte lof met RefoAnders, maar werd verguisd na misbruik zoon

De verdachte van de moord op schoenmaker Johan Quist in Vlissingen staat vandaag voor het eerst voor de rechtbank. De man wordt ook verdacht van de moord op een 34-jarige vrouw en een 16-jarig meisje op een zorgboerderij in Alblasserdam, twee dagen later. In dit artikel zoomt Omroep Zeeland in op het Zeeuwse slachtoffer dat op 4 mei dood werd gevonden in zijn winkel in de Sint Jacobsstraat in Vlissingen.

Johan Quist werd in 1961 geboren op Tholen in een streng gereformeerd gezin. Over zijn jeugd weten we weinig. De familie laat via een woordvoerder weten dat 'zij ervoor kiezen om uit de publiciteit te blijven'.

Schoenenfamilie

Duidelijk is wel dat Johan Quist uit een 'schoenenfamilie' komt. In Tholen en Halsteren zijn nog altijd schoenenwinkels te vinden onder de naam 'Quist Schoenen'. Volgens de website is het al sinds 1922 dé regiospeciaalzaak in schoenen. Johan Quist trouwt jong en krijgt vijf kinderen. Met zijn gezin woont hij achtereenvolgens in Oosterland en Middelburg.

In 2000 opent hij een schoenenwinkel in winkelcentrum Dauwendaele in Middelburg. In een interview met de PZC vertelt hij bekend te staan om zijn Birkenstocks. "Ik heb klanten uit heel Zeeland, maar er zijn ook mensen die speciaal langs komen als ze op vakantie zijn."

In 2006 komt Johan Quist publiekelijk uit voor zijn geaardheid, door in het Reformatorisch Dagblad zijn verhaal te doen. Quist wil af van het taboe op homofilie in de kerken. Voor dat doel richt hij de stichting RefoAnders op, maar: "Ik wil onder geen beding homoseksuele relaties goedkeuren. De Bijbel is daar duidelijk over." Hij vertelt in die periode ook openhartig over zijn geaardheid in het Omroep Zeeland tv-programma Desalniettemin.

Visie ligt gevoelig

Zijn visie ligt bij sommige andere organisaties die zich voor die doelgroep inzetten, gevoelig. Quist blijft getrouwd met zijn vrouw en zegt homoseksuele relaties af te keuren. Hij krijgt in 2008 84.000 euro subsidie voor zijn stichting RefoAnders. Met dat geld worden onder meer gespreksgroepen opgericht voor reformatorische christenen die worstelen met hun geaardheid.

Dan doet in 2011 een van de zoons van Johan Quist aangifte bij de politie van seksueel misbruik door zijn vader. Het misbruik vond plaats tussen 1998 en 2003. Het begint als de zoon tien jaar is en gaat door tot zijn vijftiende. Pas toen de zoon zelf getrouwd was, durfde hij aangifte te doen tegen zijn vader.

Alleen gestreeld

Tijdens de rechtszaak bekent Johan Quist zijn zoon te hebben gestreeld, maar beweert dat het daarbij bleef. Van verkrachting was geen sprake, zegt hij. Homoseksuele gevoelens die hij niet kon uiten in zijn orthodox christelijke kring waren volgens hem aanleiding voor het misbruik. Ook de broer van het slachtoffer vertelde destijds door zijn vader te zijn betast. Hij deed echter geen aangifte.

De rechtbank in Middelburg veroordeelt Quist in 2014 tot twee jaar gevangenisstraf waarvan acht maanden voorwaardelijk, wegens het stelselmatig verkrachten van zijn zoon. In het vonnis rekent de rechtbank het Quist zwaar aan dat hij met de verkrachtingen de sociale en emotionele ontwikkeling van de jongen heeft doorkruist. "Juist de vader en juist het gezin moeten een persoon en een situatie zijn waarbij een kind zich veilig moet kunnen voelen."

Ruiten ingegooid

Enkele dagen na de veroordeling worden de ruiten van de schoenenwinkel van Quist ingegooid. Buurtbewoners nemen contact op met de gemeente Middelburg, omdat ze willen dat hij zo snel mogelijk zijn winkel sluit. Johan Quist vertrekt vervolgens naar Vlissingen waar hij in 2016 de Zeeuwse Slipper Factory opent. Hij blijft wel in Middelburg wonen.

Geschokt

Jarenlang is het stil rondom Johan Quist tot 4 mei van dit jaar. Ondernemers in de Sint Jacobsstraat reageren geschokt als ze die avond in groten getale politie zien. Zo zegt een ondernemer die boven de schoenenwinkel woont: "Wij zaten te eten en werden opgeschrikt door blauwe zwaailichten. Ik keek uit het raam en het leek wel alsof het hele Walcherse politiekorps bij ons beneden naar binnenging. Vijf minuten later stond de politie bij ons aan de deur om te vragen of wij iets gezien hadden, maar dat hadden we niet. Niemand had echt contact met de onderbuurman."

Naast de familie van Johan Quist, willen ook andere betrokkenen die hem kenden, weinig kwijt over hem. Wie wel iets wil vertellen over Johan Quist is theoloog Jan Hoek uit Veenendaal. De 71-jarige emeritus predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) zat drie jaar lang in het bestuur van RefoAnders. "Ik kende Johan Quist uit publicaties in de media. Hij belde mij op om te vragen of ik iets kon betekenen voor mensen binnen de gereformeerde gezindte die worstelden met homoseksualiteit. Ik zette me hiervoor al in binnen de PKN."

Moeilijk aan te sturen

Quist verzamelde nog wat mensen en zo kwam het tot een eerste vergadering bij Jan Hoek thuis. "Daar werd het bestuur voor RefoAnders opgericht. Na een jaar of drie ben ik gestopt. Ik had het druk met andere dingen en vond dat wij als bestuur niet optimaal konden functioneren. Quist liet zich als directeur moeilijk aansturen."

In de jaren erna hebben Hoek en Quist geen contact meer. Jan Hoek hoort wel van de veroordeling van Johan Quist wegens het seksueel misbruiken van zijn zoon. Die veroordeling betekent ook meteen het einde van RefoAnders.

Op vakantie in Zeeland

Maar twee jaar geleden spreekt Jan Hoek toch weer even met Johan Quist. "Ik was met mijn vrouw op vakantie in Zeeland en wist dat hij een slipperwinkel in Vlissingen had. Daar zijn we toen even naar binnen gelopen. Vorig jaar hebben we dat opnieuw gedaan toen we weer in de buurt op vakantie waren. We hebben een praatje gemaakt en mijn vrouw heeft nog slippers gekocht."

De gewelddadige dood van Johan Quist noemt het voormalige bestuurslid van RefoAnders 'schokkend'. "Ik kan me niet voorstellen dat hij een volstrekt willekeurig slachtoffer is. Waarom zou de dader daarvoor helemaal naar Vlissingen rijden?"

Dat Quist, die een afspraak met de verdachte maakte via een homochatroom, nog actief was op dat gebied wist Jan Hoek niet. "Ik dacht dat hij daar afstand van had genomen."

Gedreven, enthousiast en gemotiveerd

Al met al herinnert hij zich Johan Quist als 'gedreven, enthousiast en gemotiveerd'. "Hij was een prettige persoonlijkheid, een schaduwkant die ik ervaren heb is dat Quist zijn eigen plannen had met RefoAnders en weinig ruimte liet aan anderen om richting te geven."