Bijensterfte schokt imker uit Groenekan: 'Dit probleem wordt enorm onderschat'

Zes bijenvolken had ze en nu zijn er vijf dood. Ze hebben de winter niet overleefd. "Het gaat slechter dan ooit", zegt imker Sonne Copijn uit Groenekan. Maar in Woerden heeft een imker juist 22 volken die het wel hebben gered. Hoe zit dat?

Vooropgesteld: ondanks verschillen per locatie zijn de imkers het eens dat het over de gehele linie slecht gaat. Het baart Sonne grote zorgen. "Bijen zijn verantwoordelijk voor iedere drie van de vier happen die jij in je mond stopt. Ze zijn de basis van ons bestaan, dit is een probleem dat enorm onderschat wordt."

Als oprichter van Bee Foundation doet Sonne onderzoek naar bijensterfte. Vorig jaar was het probleem nergens zo groot als in de provincie Utrecht. Later deze maand komt Bee Foundation met nieuwe cijfers.

De oorzaak van de hoge bijensterfte is een combinatie van factoren, zeggen onderzoekers van Wageningen University. Ze wijzen naar de varroamijt (parasiet) en bijbehorende virussen. Het voedselaanbod in de omgeving en droge zomers en warme winters spelen eveneens een rol. Daarnaast schreven de onderzoekers vorig jaar dat onbekende of incidentele factoren onderzoek verdienen.

Ook pesticiden zijn een belangrijke factor, zeggen kenners. Daarover straks meer.

Stadsimker Woerden

Dat de verschillen per locatie groot zijn, is opmerkelijk. Stadsimker Chris van Iersel uit Woerden heeft 22 volken die de winter wel hebben overleefd. Dat is maar goed ook. Chris knuffelt zijn bijen en moet huilen als een volk de winter niet redt. Hij maakt ‘aanvliegbedjes’ voor bijen die de aanvliegplank niet redden en naar beneden storten.

Dat zijn bijenvolken nog leven is vrij uniek, want het gaat inderdaad slecht, beaamt Chris. "Een sterfte van 10 procent is normaal, maar boven de 25 procent of zelfs 41 procent, zoals vorig jaar in de provincie Utrecht, is echt niet goed."

Maar hoe kan het dat de bijen van Chris nog wel leven? "De belangrijkste reden is dat al mijn bijen in stedelijk gebied staan." Dat klinkt tegenstrijdig, maar is het niet volgens de Woerdense imker. In vergelijking met het boerenland is het stedelijk gebied zelfs relatief rijk aan voedselsoorten.

En goed eten is belangrijk. De winterbijen verschillen van de zomerbijen doordat zij een extra voedselvoorraad bij zich dragen in de vorm van een eiwit-vetlichaam. Dit eiwit-vetlichaam staat ten dienste van de voeding voor de eerste larven die in de loop van de winter geboren zullen worden.

"De grote verschillen per locatie moeten we verder onderzoeken", zegt Sonne. "In de regio Houten zit een imker met 100 volken, waarvan zeker de helft het niet heeft gered. We hebben nog specifiekere gegevens over de locaties nodig."

Bestrijdingsmiddelen

Sonne is verre van optimistisch. Naar aanleiding van de uitzonderlijke bijensterfte in de winter van 2022-2023 heeft haar Bee Foundation zes monsters van dode bijen, bijenraat en honing laten analyseren op pesticiden, oftewel bestrijdingsmiddelen.

De monsters waren afkomstig van dode volken in Groenekan, Zeist en Amsterdam. De volken stonden niet in intensieve landbouwgebieden, maar in een omgeving met bos of bomen, laag intensief grasland en woningen.

De uitkomst van de analyse schokt de Groenekanse imker. "In zes monsters zijn 35 verschillende pesticiden gevonden, gemiddeld 13 per monster. Hieronder zijn 11 verboden of niet toegelaten middelen aangetroffen en drie PFAS-verbindingen." In alle monsters zat volgens de analyse het insectenbestrijdingsmiddel DEET en onkruidverdelgingsmiddel Prosulfocarb.

Sonne: "We hadden niet verwacht zoveel verschillende pesticiden te vinden in zo weinig monsters. Zeker omdat deze bijenvolken niet met chemische middelen behandeld waren tegen varroamijt en niet in intensief landbouwgebied stonden."

Hoewel doodsoorzaken vooral gezocht worden bij de varroamijt en bij klimaatverandering, is de conclusie van Sonne duidelijk. "Dat ook de hoeveelheid pesticiden in onze leefomgeving niet over het hoofd gezien mag worden als verklaring voor bijensterfte, laat deze bescheiden pilot zien."

Bee foundation komt later deze maand dus met de uitkomsten van de jaarlijkse enquête over de honingbijensterfte. Van 15 april tot en met 24 april is de Nationale Bijentelling.