'Zijn de dieren wel veilig?' - en 5 andere vragen over het hoogwater in onze provincie

Het ziet er spectaculair uit: de uiterwaarden staan vol en op meerdere plekken reikt het water al tot de dijken. "Het zijn de echte oud-Hollandse plaatjes", zegt dijkgraaf Jeroen Haan van hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR).

De ingepakte dijk bij Salmsteke, ondergelopen kelders en zandzakken langs het water: het hoogwater houdt de mensen de afgelopen dagen flink bezig. Toch maken waterschappen zich weinig zorgen over de hoge waterstand. "Het water kan nog veel hoger komen voordat het echt problemen oplevert."

Waar komt het water vandaan?

Storm Pia, de vele regenval en het smeltwater uit de Alpen zorgen ervoor dat de rivieren snel stijgen. Daarnaast stijgt het grondwaterpeil. De afvoer van sloten en greppels loopt vast, waardoor elke druppel via rivieren wordt afgevoerd. "Dat doet iets met de waterstand", legt Haan uit. Hij is dijkgraaf bij HDSR. Er wordt een piek van 14 à 15 meter boven NAP (Normaal Amsterdams Peil) verwacht.

Het zorgt voor hoge waterstanden. Daarom zijn al meerdere maatregelen genomen. Zo mogen sluizen minder schepen doorlaten. Bij de sluis in Vianen snappen ze de oproep, maar liggen ze er niet wakker van.

"Ten eerste is het op het moment qua schepen heel rustig", zegt één van de sluiswachters. Ook valt het waterpeil best mee. "Dit is niet veel hoger dan normaal in de winter." Pas als het water nog een meter stijgt gaan ze zich zorgen maken. "We komen er in deze provincie eigenlijk prima vanaf."

Wat doen de waterschappen?

Vergeleken met de oostelijke provincies valt het in Utrecht mee. Toch zijn ze bij de waterschappen extra alert. Medewerkers van HDSR houden twee keer per dag extra inspecties. “Alles wordt nauwlettend in de gaten gehouden.”

Dat gebeurt op meerdere manieren. Zo lopen dijkwachters meerdere rondes over de dijken om met eigen ogen te zien of ze het water nog houden. Drones worden ingezet om het gebied van bovenaf in kaart te brengen. "Daarmee kunnen we bijvoorbeeld zien of er water onder de dijken doorloopt."

Ook worden met systemen en weersvoorspellingen voorspeld waar het water extra stijgt of niet. Daardoor weet het waterschap wat de gevoelige plekken in de provincie zijn.

Ook waterschap Rivierenland (onder andere Vianen) is alert. Woordvoerder Lotte Kaatee: "Er komt veel samen op dit moment, het hoge water in de rivieren, de vele regen van afgelopen weken en storm Pia." Daardoor is het drukker dan normaal. Zorgen maakt ze zich nog niet. "Officieel is het pas hoogwater bij 15 meter boven NAP bij Lobith, dat halen we nog niet."

Op dit moment zijn er nog geen extra controles langs de dijken bij Vijfheerenlanden. De hoogste watergolf wordt daar namelijk pas over een paar dagen verwacht. Dan zullen dijkbeheerders wel vaker controleren. Zij lopen dan langs de dijk en controleren op drie verschillende dingen.

Ten eerste checken ze de rivier op vuil dat meestroomt en schade aan de dijk kan aanbrengen, zoals boomstammen. Ook letten ze op dieren die de dijk beschadigen door erin te graven, zoals mollen en ratten. En tot slot kijken ze of er achter de dijk zand met het grondwater omhoog komt. Dan ontstaat namelijk het risico dat de dijk uitholt. "In dat geval nemen we maatregelen."

Hoeven we ons dan helemaal geen zorgen te maken?

Dijkgraaf Jeroen Haan: "We raden mensen wel aan om voorzichtig te doen." Op sommige plekken is het verschil tussen sloot en fietspad bijvoorbeeld lastig te zien. Ook is het onverstandig om echt de uiterwaarden in te gaan. Het water stijgt nog steeds en dat kan voor problemen zorgen volgens de Dijkgraaf. "In principe is het een kwestie van je verstand gebruiken."

Ook voor de watertoeristen heeft het waterschap nog wel een tip: parkeer niet de auto zomaar op de dijk. “Houd rekening met het feit dat de dijk kan beschadigen.”

Wat moet ik doen als m'n kelder onder water loopt?

Door de grote hoeveelheid regen komt het grondwater omhoog en kunnen kelders onderlopen. Dat is ook het geval bij Monique Derksen in Veenendaal. Er staat minstens 15 centimeter water in haar voorraadkelder. Ze grapt: "Ik heb een binnenzwembad gehad voor kerst." Maar fijn is het niet. "Er zijn wel dingen beschadigd."

Volgens Monique hebben alle buren in de Klaas Katerstraat er last van. "De buren hebben gisteren vijftig emmers water uit de kelder gehaald." Zelf hoopt ze dat haar vriend van z'n werk een waterstofzuiger kan lenen om alles weg te pompen.

Volgens de brandweer valt het qua drukte echter nog mee op dit moment. "Met een storm hebben we het als brandweer veel drukker", aldus een woordvoerder van de Veiligheidsregio Utrecht.

Per incident kijken ze of het iets voor de brandweer is of niet. "We hebben geen extra paraatheid." Of ze nog een tip hebben bij ondergelopen kelders? "Het klinkt misschien simpel, maar bel je verzekering en huur een waterstofzuiger. Let wel extra op als je een oud huis hebt en bijvoorbeeld de meterkast kan onderlopen; dat kan gevaarlijk zijn."

Zijn dieren veilig?

Het Utrechts Landschap heeft vijf natuurgebieden afgesloten voor bezoekers. Dat is deels voor de veiligheid van wandelaars, maar ook om de dieren in de gebieden meer ruimte te geven. Boswachter Alex Westerman: "Door het hoge water wordt het leefgebied van de dieren veel kleiner, dan willen we niet dat ze ook nog door mensen opgejaagd worden."

De boswachters houden een aantal gebieden extra in de gaten. Ze hebben op een paar plekken runderen en Konikspaarden grazen. "We checken of die nog genoeg ruimte hebben of dat we ze moeten verplaatsen naar hoger gelegen gebieden." Wilde dieren moeten zichzelf redden. "Je ziet bij het natuurgebied De Blauwe Kamer dat de dieren zich richting de Grebbeberg bewegen, ze zoeken zelf drogere plekken."