Indringende portretten van twaalf vermoorde vrouwen laten zien wat femicide is

In het Etty Hillesum Centrum in Deventer is vanaf vandaag de tentoonstelling Femicide te zien. De tentoonstelling bestaat uit twaalf levensgrote portretten van Nederlandse vrouwen, met hun verhaal. De vrouwen verschillen in leeftijd en achtergrond, maar ze hebben één ding gemeen: ze zijn allemaal vermoord door hun partner, ex of een familielid. De tentoonstelling werd geopend met een lezing van Tessel ten Zweege, die een boek schreef over femicide.

Elke acht dagen wordt in Nederland een vrouw om het leven gebracht door haar partner of ex. "Noem het wat het is: femicide", zegt Tessel ten Zweege. "Vaak worden verzachtende termen gebruikt als een man zijn partner om het leven brengt. Een gezinsdrama, uit de hand gelopen ruzie, of zelfs een crime passionnel. Alsof je het daarmee een beetje goedpraat. Maar het is moord."

Voorspelbaar

In de meeste gevallen is het ook een moord die zich al lang van tevoren aankondigt, ontdekte Tessel in haar onderzoek. "Het blijkt dat er vaak al maanden of zelfs jaren van tevoren signalen zijn die voorspellen dat het mis kan gaan. Dwingend en controlerend gedrag, geweld tegen dieren, dat komt allemaal vaak voor. Maar vrouwen beseffen zelf vaak niet hoe gevaarlijk hun situatie is: 'Hij houdt toch van me, zoiets doet hij niet', denken ze."

Daar komt bij dat ook de hulpverlening vaak tekortschiet als er al wél aan de bel is getrokken. Afgelopen dinsdag nog werd in Hardenberg een vrouw doodgestoken door haar boze ex. Ook hier was al langer bekend dat de man gewelddadig was.

'Sterke vrouw'

Tessel zat zelf ook een tijd vast in een gewelddadige relatie. Ze begrijpt de schaamte waarmee slachtoffers kampen. "Een vriendin van me zei ooit, 'die vriend van jou, ik zou bijna denken dat hij jou mishandelt. Maar jij bent sterk, dat zou jij niet laten gebeuren.' Maar het gebeurde wél, en haar reactie gaf me het gevoel dat ik dus niet sterk genoeg was, dat ik het aan mezelf te wijten had."

Dat vooroordeel komt Tessel vaak tegen, dat de slachtoffers zwakke persoonlijkheden zijn. "Maar het kan echt iedereen overkomen, in alle lagen van de bevolking. Als je het vermoeden hebt dat je buurvrouw, nichtje, vriendin, dochter, noem maar op, in een gevaarlijke situatie zit, geef dan vooral praktische steun. Zorg voor een prepaid telefoontje, regel onderdak, vraag advies aan Veilig Thuis."

Bekendheid

Ook moet er in de samenleving veel meer bekend worden over femicide en de risicofactoren, ofwel de rode vlaggen, binnen een relatie. De expositie met de foto's van slachtoffers en de verhalen van de nabestaanden geeft daar een aanzet toe. "Het is een oproep om je er meer in te verdiepen, alert te zijn op signalen, en vooral niet weg te kijken."

"Als we als samenleving beter hadden opgelet, hadden er nu minder foto's gehangen", zegt Tessel. "En als je slachtoffer bent, realiseer je dat je echt in een gevaarlijke situatie zit. Praat erover met je huisarts of iemand anders die je kunt vertrouwen, of laat dat desnoods iemand anders doen. Je moet daar weg, en het is niet jouw schuld."

De exposite Femicide is nog tot eind november te zien in het Etty Hillesum Centrum in Deventer.