Hoe zwaar drukt miljoenenbezuiniging op toekomst van Universiteit Twente? "Wegvallen UT vergelijkbaar met teloorgang textielindustrie"

Wie een blik werpt op de bezuinigingsoperatie die de Universiteit Twente de komende vijf jaar wacht, vliegen vele tientallen miljoenen euro's om de oren. Honderden banen gaan mogelijk verloren. Een daling van het aantal studenten dreigt. Achter de kille cijfers gaan emoties schuil.

Een zwakkere universiteit in Twente wordt niet alleen op de campus gevoeld, maar in de hele regio en ver daarbuiten. In een serie verhalen gaat Oost in op de impact die Haagse bezuinigingen hebben op de toekomst van de Universiteit Twente: "Als de UT wegvalt, is dat vergelijkbaar met de teloorgang van de textielindustrie".

Hij heeft het regeerprogramma van het kabinet Schoof er nauwkeurig op nageplozen. Daarin staat 85 keer het woordje innovatie. "En toch wordt fundamenteel bezuinigd op onderwijs." Aan het woord is Vinod Subramaniam, voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Twente. De hoogste baas dus.

Hij kan die zaken niet met elkaar rijmen. "Ik heb er helemaal niets mee", zegt hij, doelend op de Haagse plannen. "Je wilt innoveren, een kennisland zijn en je gaat bezuinigen op de bron van innovatie. Dat vind ik een slecht idee." De bezuinigingen op universiteiten lopen op tot 1 miljard euro in de komende vier jaar. En ook de Universiteit Twente wordt daardoor geraakt.

Zwaard

Het hangt als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de universiteit. "Dat voelt niet prettig", zegt Subramaniam met gevoel voor understatement. "Voor een deel gaat het om cijfers, maar uiteindelijk gaat het om mensen. Dat voelt niet goed."

Subramaniam ziet de universiteit niet alleen als een plek waar talent wordt opgeleid. "We zijn ook één van de grootste werkgevers in de regio. Dat is een verantwoordelijkheid die ik voel. We zijn van en voor de regio. Dat is extreem belangrijk." Maar ook nationaal en internationaal heeft de universiteit impact. "Ik was in Eindhoven, bij ASML", geeft Subramaniam een voorbeeld. "Zevenhonderd alumni – afgestudeerde studenten, red. – van ons werken bij ASML. Dat is één procent van ons totale alumnibestand, bij één bedrijf."

Het maakt hem trots. "Natuurlijk, want dat is de rol van deze universiteit. Dat is wat we doen.

De bezuinigingsoperatie die de Universiteit Twente wacht, is een flinke. Volgend jaar moet de UT 25,8 miljoen euro bezuinigen. In 2029 is dat bedrag opgelopen tot 57 miljoen euro. Het gaat om tien tot vijftien procent van de totale begroting van de universiteit. En dat is nog slechts een inschatting.

"Wij moeten keuzes gaan maken en dat luistert nauw", zegt Subramaniam over de opdracht die de universiteit heeft. "En dat gaan we doen." Maar inhoudelijk kan de bestuursvoorzitter daar niet op ingaan. Hij moet wachten op de uitwerking van de maatregelen die Den Haag heeft aangekondigd. Noem die houding vooral niet afwachtend, want dan stoot je de bestuursvoorzitter tegen het hoofd. "Wij zitten niet te wachten tot Den Haag alles over ons heen stort. We kijken met de faculteiten naar de fundamentele keuzes die we moeten maken."

De bezuinigingsoperatie kan, in het slechtste geval, leiden tot het ontslag van vijfhonderd werknemers. Naast de financiële problemen knaagt ook een andere Haagse maatregel aan het toekomstperspectief van de universiteit. Het aantal buitenlandse studenten op universiteiten moet omlaag en de Nederlandse taal moet weer de norm worden in de collegezaal. Dat wilde het vorige kabinet al. De huidige minister van Onderwijs, Eppo Bruins, zet het voorstel van zijn voorganger Dijkgraaf door. Zo werd vorige maand bekend.

Op de UT is zo'n 35 procent van de studenten internationaal. Ruim een derde dus van de in totaal ruim 12.000 studenten. Het is nog maar zeven jaar geleden dat de UT de magische grens van 10.000 studenten doorbrak.

De kans is groot dat de universiteit een stap terug moet doen in het aantal studenten door de maatregelen die het kabinet heeft aangekondigd. "Dat is niet wenselijk", zegt Subramaniam. "Om twee redenen: we hebben voldoende studenten nodig om boven een kritische grens te blijven om effectief onderwijs te kunnen blijven bieden. Dan hebben we een aanbod van opleidingen dat past bij de wensen van studenten van deze tijd."

Het tweede punt is de impact van de universiteit op de samenleving. De UT wil studenten opleiden die helpen bij het oplossen van de problemen van deze tijd, vertelt Subramaniam. "Daarvoor heb je talent nodig. Wij zien een enorm tekort op de arbeidsmarkt, op allerlei plekken. Techniek is één kant en daar blinken wij als technische universiteit in uit, maar ook in zorg en onderwijs. Wij hebben ook lerarenopleidingen. Om die tekorten op de arbeidsmarkt op te lossen, hebben we meer studenten nodig."

De maatregelen van het kabinet zijn een flinke streep door de rekening. "Ja, en dat doet pijn. Ik ben ook realistisch hoor. Volledig terugdraaien gaat niet lukken, maar ik denk dat het extreem belangrijk is dat we de schade zoveel mogelijk beperken."

Pijnlijke keuzes

Kun je stellen dat de toekomst van de universiteit in het geding is door de Haagse bezuinigingsplannen? "Dat denk ik niet, want ik ben een optimistisch mens. Het is tien tot vijftien procent van onze begroting. Ons leven wordt wel veel moeilijker hier, hoor. Wij moeten keuzes maken." Dat die keuzes pijn gaan doen, staat vast. "Wij kunnen dit niet met de kaasschaaf doen." Veel hangt af van de taalmaatregelen, stelt Subramaniam. "Als de studentenaantallen onder een kritische grens komen, is niet uit te sluiten dat opleidingen gaan verdwijnen."

Wat doet dat met mensen die bij de UT werken? "Er is veel onrust, want het is onzeker. Dat horen we overal. We krijgen mails, ik hoor het van de medezeggenschapsraad. Wij hebben ook niet alle details. We kunnen ook niet zeggen waar het gaat vallen. Er is veel onrust en dat doet echt iets met mij."

Zou de universiteit omvallen, dan zouden de gevolgen enorm zijn voor de regio, voorspelt Subramaniam. "Als de UT wegvalt, is dat vergelijkbaar met de teloorgang van de textielindustrie." De universiteit kwam als respons op de teloorgang van de textielindustrie. Dat was een enorme boost voor deze regio."

Het Kennispark bijvoorbeeld, vlak bij de campus van de Universiteit Twente, zit daar vanwege de universiteit. Bedrijven die daar zijn gevestigd, zoals Demcon, hebben vele honderden oud-studenten in dienst. De universiteit wordt door velen gezien als de motor van de kenniseconomie in Twente.

Subramaniam is toe aan duidelijkheid vanuit het kabinet, maar wanneer dat komt? Hij verwacht tegen het einde van het jaar.

Zijn boodschap richting Den Haag is een duidelijke: "Blijf investeren in onderwijs, onderzoek en innovatie. Als je als Nederland een kennisland wil zijn. De enige grondstof die wij hebben in dit land is kennis." De vraag is of die boodschap in Den Haag ook goed overkomt. "Nog niet, denk ik." Daarom is een intensieve lobby richting de regering van groot belang. In dat kader is Subramaniam dan ook erg blij met de brief van VNO-NCW, ondertekend door tientallen bedrijven, waarvan ook een aantal uit Twente. "Die bedrijven zeggen: 'doe dit niet'. De toekomst van ons land en de maatschappij wordt aangetast."

Een deel van de internationale studenten op de UT komt uit Duitsland. "Problemen die je ziet in de Randstad hebben wij hier niet. We zitten dicht bij de Duitse grens, de helft van ons achterland zit in Duitsland. Dat is ook een deel van onze regio. Onze stad is afgelopen jaar uitgeroepen tot beste studentenkamerstad. Eén waar je een studentenkamer onder de vijfhonderd euro kan vinden. Dat gebeurt niet in Amsterdam."

Subramaniam pleit voor een gedifferentieerde aanpak. Omdat het achterland van de universiteit voor een belangrijk deel in Duitsland ligt, is het wat hem betreft niet meer dan logisch dat het onderwijs op de UT in het Engels wordt gegeven.

Einde aan Engelstalig onderwijs?

Onderwijsminister Eppo Bruins hoort het liefst zo snel mogelijk Nederlands in de collegezalen van de Universiteit Twente. Dat wordt een hele opgave voor de UT, omdat de universiteit veel buitenlandse werknemers in dienst heeft die onvoldoende Nederlands spreken om in die taal les te kunnen geven.

Daarnaast is het ook nog eens zo dat een student die zijn opleiding in het Engels begint, ook in het Engels eindigt. Komend studiejaar starten opleidingen op de UT nog 'gewoon' in het Engels. Mocht bijvoorbeeld in 2027 de UT verplicht over moeten stappen naar Nederlands als voertaal, dan heeft dat grote (financiële) gevolgen voor de universiteit.

De UT is dan verplicht om een tijd lang een Engelstalige opleiding en een Nederlandse opleiding parallel aan elkaar te laten lopen. "Een hele ingewikkelde situatie", stelt Subramaniam. "Dat leidt tot enorme transitiekosten. En dat is wat wij als universiteit ook zeggen tegen het ministerie: 'Pas op, dit gaat enorm veel geld en tijd kosten.'"