Hoe Zwolle de lange ggz-wachtlijsten aanpakt: "Soms is het heel simpel"

Wie een eetstoornis heeft, depressief is of bijvoorbeeld enorm worstelt met autisme, komt in Nederland op een wachtlijst voor een ggz-behandeling. En die wachtlijsten zijn enorm, heel vaak langer dan de wettelijke norm. Om daar wat aan te doen, startte Zwolle vorig jaar met een bijzonder initiatief. Met succes, blijkt nu.

Negen maanden, twaalf maanden, langer dan een jaar: wie zich vandaag meldt bij de huisarts en hoopt op een doorverwijzing naar de ggz, vindt zichzelf eerst maandenlang terug op een wachtlijst. Een periode waarin niets gebeurt, terwijl het probleem vaak groeit in plaats van slinkt.

“Zo sprak ik met een transgender, die behoorlijk depressief en onzeker was”, vertelt Fleur Landsmeer, als ervaringsdeskundige actief binnen Wachtkracht, zoals het Zwolse initiatief heet. “In een normale situatie had het waarschijnlijk een jaar geduurd voordat ze geholpen zou zijn. Nu kon ze binnen een paar weken van de wachtlijst af”, concludeert ze tevreden.

Oplossing: in gesprek gaan

Hoe dat kon gebeuren? Om iets aan de wachtlijsten te doen, sloegen in Zwolle de gemeente, Zilveren Kruis, welzijnsorganisaties en enkele ggz-instellingen de handen ineen. De korte samenvatting van de nieuwe manier van werken: alvast in gesprek gaan met mensen die op de wachtlijst staan. Om te kijken of en waar er misschien al een en ander opgelost kan worden, nog voordat er een ggz-specialist aan te pas komt.

En zo komen mensen, die daarvoor openstaan, bijvoorbeeld tegenover Landsmeer te zitten. “Ze storten af en toe hun hele levensverhaal uit. Sommigen hebben geen inkomen, anderen problemen met huisvesting, en geregeld ontbreekt het ook aan dagbesteding. Soms kan het heel simpel zijn. Een jongen die zichzelf te dik vond en niet naar de sportschool durfde: met hem ben ik zelf meegegaan naar de sportschool. Stapje voor stapje.”

Andere mensen kan ze helpen aan een vrijwilligersfunctie, of bijvoorbeeld in contact brengen met organisaties die kunnen ondersteunen bij het regelen van financiële zaken. “Het is een ontzettend dankbare rol.”

Niet dé oplossing

Maar, met een bezoekje aan de sportschool of een fijne vrijwilligersjob zijn de problemen waarmee mensen op de ggz-wachtlijst terechtkomen nog niet verdwenen. Dat weet Landsmeer ook.

“Ik vergelijk de psychische problemen weleens met een wond. Je kunt dan alleen die wond behandelen, maar als het gebied eromheen niet hygiënisch en schoon is, gaat die wond niet genezen. Een ggz-behandeling is vaak nog nodig, maar zonder goede thuissituatie, zonder stabiliteit, is de effectiviteit veel lager. Als mensen na dit traject starten aan hun ggz-behandeling, staan ze al met 3-0 voor.”

Resultaten

Het moet resulteren in efficiëntere en dus kortere behandelperiodes (goed voor de wachtlijsten), en vijf procent van de 200 mensen die via dit nieuwe initiatief in gesprek zijn gegaan met Wachtkracht, verdween zelfs helemaal van de lijst. Zoals de transgender met wie Landsmeer samen naar de Pride ging. “Liepen we samen mee in de stoet, op hakken. Ze heeft nu een fijn netwerk bij COC, voelt zich niet meer alleen.”

Zwolle loopt, samen met enkele andere gemeenten, voorop met deze aanpak. Vanaf 2025 moeten zulke gesprekken de landelijke norm worden en komt er ook een structurele financiering. . “Mensen op de wachtlijst zijn wachtende, er gebeurt niks”, schetst Erik Koekoek van Zilveren Kruis.

Bijzonder, maar logisch

Wat dit initiatief zo bijzonder maakt volgens hem, klinkt heel logisch. "Samenwerking tussen de ggz en het sociaal domein, zoals sportverenigingen, welzijnsorganisaties, kerken en schuldhulporganisaties. We maken daarbij gebruik van de methodiek van de positieve gezondheid: kijk vanuit breed perspectief naar mensen. Niet alleen medisch of ggz-specialistisch, maar ook naar zingeving, huisvesting, schulden. Dat verbetert uiteindelijk de behandeling.”

"Aan lot overgelaten"

Het initiatief loopt nog zeker een jaar door. Ervaringsdeskundige Landsmeer weet hoe het is om te moeten wachten. “Ik ging naar de huisarts, een enorme stap. Het toegeven dat ik het niet meer alleen kon. Dan denk je dat er een oplossing komt, maar ik voelde me aan m’n lot overgelaten toen ik maandenlang op de wachtlijst stond. Daar word je alleen maar depressiever van.”

Dat is volgens haar dan ook het belangrijkste verschil van deze nieuwe aanpak: “Hulp geven aan mensen op het moment dat zij het nodig hebben. Niet wachten tot het systeem er klaar voor is, maar zeggen: wij zien jouw pijn, kom naar ons, we gaan kijken wat we voor je kunnen doen.”

Ook Deventer loopt voorop in de aanpak van de ggz-wachtlijsten