'Onderweg': Eva (26) uit Saudi-Arabië ontsnapte aan een gedwongen huwelijk

Als 'ongelovige' vrouw voelt Eva (26) zich elke dag onveilig in haar thuisland Saudi-Arabië. Wanneer ze door haar ouders wordt uitgehuwelijkt aan een vreemde man, besluit ze te kiezen voor haar eigen geluk. Haar reis maakt deel uit van de tentoonstelling 'Onderweg', die tot eind december te zien is in cultureel centrum Geesterhage in Castricum.

Door vluchtelingen als een groep, 'golf' of 'stroom' te zien, vergeten we bijna dat het personen zijn. Doodgewone mensen, ieder met een eigen verhaal. Wat men niet kent, heeft men ook niet lief: de gratis tentoonstelling 'Onderweg' biedt een intiem kijkje in het leven van mensen die op de vlucht zijn geslagen.

Met de expositie hopen de Castricumse projectleider Clemy de Rooy en fotograaf Goedele Monnens de angst voor 'de vreemdeling' weg te nemen. "Het gaat vaak over vluchtelingen, maar bijna altijd negatief", verklaart Clemy. "Tijdens hun vlucht leven ze continu in onveiligheid en onzekerheid, met weinig voedsel. Op zoek naar een beter leven voor zichzelf en hun familie. We willen de veerkracht van deze mensen laten zien."

Van Libanon tot Castricum

Rondrennende kinderen, een jongen die zijn haren wast onder een kraan, vrouwen die een maaltijd klaarmaken voor hun gezin: het zijn herkenbare taferelen. Het duo reisde af naar Kenia, Libanon, Noord-Irak. De vrouwen zochten ook naar verhalen dichter bij huis; op het Griekse eiland Kos en in verschillende Nederlandse asielzoekerscentra. "We zijn op allerlei plekken geweest, binnen en buiten Europa, om al die reizen met elkaar te verbinden."

Tekst gaat verder onder foto.

Op het asielschip in Velsen-Noord ontmoeten ze de 26-jarige Eva. De vrouwenrechtenactiviste veranderde haar naam nadat ze Saudi-Arabië verliet. Met haar korte kapsel, leren jas en naveltruitje is ze een opvallende verschijning. Als ze haar eigen foto ziet hangen in de expositie begint ze te glunderen.

Lachend, met gespreide armen en gesloten ogen staat ze op het dek van het schip, waar ze ongeveer een jaar woont. "Mijn kamer is erg klein, maar comfortabel genoeg. Thuis had ik geen vrienden, maar hier heb ik al veel vrienden gemaakt", vertelt ze via een tolk. "In mijn eigen land huilde ik bijna elke dag. Nu ben ik eindelijk vrij. Die vrijheid adem ik op de foto in."

Tekst gaat verder onder foto.

In Saudi-Arabië worden vrouwen ernstig onderdrukt. Toch lijkt het tij iets te keren. Er zijn de laatste jaren diverse hervormingen doorgevoerd, die vrouwen minder afhankelijk maken van hun mannelijke voogd. Vrouwen mogen nu stemmen, autorijden en naar het buitenland reizen zonder toestemming van hun echtgenoot, vader of broer. Ook is het dragen van een hidjab (hoofdbedekking) of abaya (lichaamsbedekking) niet langer verplicht.

Schone schijn

Die nieuwe vrijheden lijken vooral schone schijn, verklaart Eva. "Er is voor vrouwen nog een lange weg te gaan. Wettelijk mag er inderdaad meer, zoals ongesluierd over straat lopen. De meeste vrouwen doen of durven dat niet, uit angst voor hun omgeving", vervolgt ze haar verhaal. "Ik moest mezelf ook volledig bedekken van mijn ouders. Mijn familie is erg conservatief en religieus, terwijl ik niet in God geloof. Dat botste enorm."

Eva was er doodongelukkig. Ze mocht niet studeren of werken en zelf een echtgenoot uitkiezen kon ze ook vergeten. "Mijn ouders huwelijkten mij uit aan een vreemde. Ondanks dat ik weigerde, hielden mijn ouders voet bij stuk. Ik moest en zou trouwen met een man die ik nog nooit had gezien."

Tekst gaat verder onder foto.

Moet ze haar lot als 'weerloze vrouw' maar gewoon accepteren? Ze besluit van niet en bereidt zich voor op een ontsnapping. "Mijn ouders, en vooral mijn broers en zussen achterlaten vond ik erg moeilijk. Het is dubbel. Ondanks alles mis ik ze heel erg, maar ik koos ervoor om mezelf te redden. Ik koos voor de vrijheid."

Behulpzame buitenlander in illegale taxi

Zomaar vluchten kan gevaarlijk zijn, dus wacht ze geduldig haar kans af. Als ze op een dag een illegale taxi voorbij ziet rijden, waagt ze het erop. "Toen ik hem aanhield, vroeg ik eerst of hij uit Saudi-Arabië kwam. Dat was niet zo, dus toen durfde ik hem pas om hulp te vragen."

Nadat de buitenlandse taxichauffeur haar verhaal aanhoort, besluit hij haar te helpen. Samen bespreken ze het plan: hij moet haar ergens stiekem oppikken en naar het vliegveld brengen. Er wordt een locatie afgesproken en Eva pakt snel wat spullen in.

Ze weet uit haar huis weg te glippen, maar eenmaal onderweg duurt het niet lang voor ze wordt aangehouden. "Een gesluierde vrouw alleen in een taxi valt op. Op weg naar het vliegveld ben ik twee keer gestopt door de politie. Wonderlijk genoeg heb ik me daar uit weten te praten."

Tekst gaat verder onder foto.

Om geen verdere aandacht te trekken, doet ze haar sluier op het vliegveld af. Haar plan om niet op te vallen, lukt. Ze weet veilig in een vliegtuig naar Amsterdam te stappen en kan nu in vrijheid leven. "Ik kan dat moment niet beschrijven. Er gingen zo veel gevoelens door me heen."

Ook nieuwkomers uit Castricum zijn in de expositie meegenomen. Bezoeker Jacqueline Benninga (71) staat stil bij een foto van twee statushouders in hun containerwoning. "Zo klein wonen en dan ook last hebben van lekkage en schimmel. Echt erbarmelijk."

De ene vluchteling is de ander niet

Vooral de oneerlijke behandeling en uitzichtloosheid van nieuwkomers raakt haar. Helemaal nu de nieuwe regering het strenge, sobere huisvestingsbeleid van Castricum in heel Nederland uitrolt. "Sommige statushouders van de Oosterzijweg wonen daar al meer dan 8 jaar in slechte leefomstandigheden."

"Bijzonder toch dat Oekraïners in het centrum worden geplaatst, maar deze mensen in oude panden ergens in een buitengebied worden weggestopt", vervolgt ze. "Je bent op een leeftijd dat je wilt studeren, werken, een gezin stichten. Hoe kunnen mensen op deze manier een leven opbouwen en goed integreren?"

Tekst gaat verder onder foto.

Ook burgemeester Ben Tap bezocht de opening. Daar kaartte hij de bestaande kritiek op de huisvesting voor statushouders in Castricum aan. "Ik weet dat er heel veel kritiek is, daar zijn we zeker niet doof voor en dat ga ik ook niet uit de weg."

"De gemeenteraad gaat daarover en er zijn ook ontwikkelingen. Dit onderwerp zal de komende tijd nog vaak terugkomen. Voor mij geldt: iedereen die hier woont, is Castricummer. Waar je ook vandaan komt. En ik ben burgemeester voor alle inwoners van Castricum."

'Doe moeite elkaar te leren kennen'

Binnen het verharde Castricumse vluchtelingendebat is de nuance ver te zoeken. Door te luisteren naar elkaars verhalen, met elkaar in gesprek te gaan, kunnen we elkaar misschien beter begrijpen, stelt Tap.

"Er zijn heel veel vooroordelen over vluchtelingen en maar weinig mensen die de moeite nemen met ze te praten. Ook als het nieuwe buren zijn. Nog veel minder mensen realiseren zich wat zij hebben moeten meemaken. Met de tentoonstelling krijgen we een beetje een beeld van de mensen die hier naartoe komen."