Op zoek naar daklozen met Veldwerk Amsterdam: "Doelgroep is moeilijk in beeld te krijgen"

Grote steden, waaronder ook Amsterdam, maken zich ernstig zorgen over de toename van het aantal daklozen. Harde cijfers zijn er alleen niet. Het zijn verontruste bewoners, maar vooral de maatschappelijk werkers die signaleren dat het op straat steeds meer zichtbaar wordt.

"Hé, ik ben Marieke, dit is mijn collega Saskia. Sorry dat we je wakker maken." Als de stad nog slaapt zoeken Marieke Dwars en Saskia de Melker van Veldwerk Amsterdam naar de mensen die dat buiten moeten doen. Als ze zo'n buitenslaper aanspreken schakelen de maatschappelijk werkers haast automatisch over naar het Engels.

Oost-Europa

Want opvallend veel daklozen in Amsterdam komen uit Oost-Europa. Zoals de man die een slaapplek heeft gevonden in een portiek in de chique Vondelparkbuurt. Hij komt uit Letland. Een bezorgde bewoner heeft melding gemaakt en die melding komt dan, vaak via de politie, bij Veldwerk Amsterdam terecht. Marieke loopt rustig op de slapende man af. "We benaderen de mensen voorzichtig. Je maakt ze natuurlijk wakker. Dat is niet altijd leuk. We stellen onszelf voor, bekijken wat de situatie is en zeggen wat we kunnen doen."

Veldwerk Amsterdam bestaat uit acht straatwerkers. Meerdere keren per maand gaan ze 's ochtends vroeg of 's avonds laat op zoek naar buitenslapers. Ze bieden hulp aan en verwijzen door naar de verschillende instanties. De veldwerkers werken nauw samen met onder meer de politie, de GGZ en opvanglocaties. "Wij kunnen de mensen leiden naar de geestelijke gezondheidszorg of verslavingszorg. Zodat ze een uitkering kunnen krijgen, een identiteitsbewijs, of gewoon kunnen worden opgevangen", aldus Marieke. "Mensen moeten wel rechthebbenden zijn om aanspraak te mogen maken op sociale voorzieningen. Ze moeten binding met de stad Amsterdam hebben."

De dakloze man uit Letland heeft niet veel binding met de stad. Hij zegt hier in mei te zijn aangekomen, maar Marieke en Saskia zien in het systeem dat ze hem eind vorig jaar ook al hebben gesproken. De man is volgens Nederland niet-rechthebbend. Dat betekent dat hij geen recht heeft op een uitkering, zorg of huisvesting. "Ken je AMOC?" vraagt Marieke.

AMOC is een inloophuis van de Regenboog Groep. Daar kan de man even douchen, wat eten en als hij er behoefte aan heeft praten met de aanwezige maatschappelijk werkers. De man kent het, maar hij vindt het er 'te druk'. Marieke en Saskia laten een kaartje achter. "Het gaat heel koud worden. We gaan kijken wat we voor je kunnen doen." De man zegt twee keer een gemeend dankjewel en draait zich weer om.

Inflatiecrisis

Deze maand schreef wethouder Rutger Groot Wassink (Opvang) samen met zijn Utrechtse collega een brandbrief naar Den Haag. Om te wijzen op het groeiend aantal daklozen in de grote steden. "Alle seinen staan op rood als het gaat om de korte termijn: de impact van de huidige inflatiecrisis zal het dakloosheidsprobleem verergeren."

Alleen harde cijfers zijn er niet of nauwelijks. De zorgen zijn gebaseerd op wat maatschappelijk werkers als Marieke en Saskia met eigen ogen zien. En zij signaleren dat het meer zichtbaar wordt op straat. Marieke: "Ik denk wel dat we van een toename kunnen spreken. Het is natuurlijk een doelgroep die heel moeilijk in beeld te krijgen is. Wij zien een deel van die mensen, maar er zijn ontzettend veel daklozen die in bootjes zitten, in auto's slapen of zich verschuilen in de parken. Die bereiken wij niet allemaal in de ochtend. We hebben natuurlijk wel een beetje een vertekend beeld door corona. Toen was er noodopvang voor deze mensen. Iedereen mocht naar binnen tijdens de lockdowns. Toen die centra werden gesloten kwamen er in één keer heel veel mensen op straat te staan. Maar wij zien inderdaad een hoop mensen uit Oost-Europa die op straat moeten slapen."

De winter moet nog komen

De nachten beginnen kouder te worden, de winter moet nog komen. Zodra de temperatuur rond het vriespunt ligt moeten de buitenslapers naar binnen. "In de winter zijn we ook meer avonden op stap," zegt Saskia. "Om te kijken of we de mensen naar binnen kunnen krijgen. Ja, in de winter wel." Mits er genoeg plek is.