Woningen snel op slot na drugsvondst: vraagtekens bij beleid

Limburgse burgemeesters hebben in totaal al meer dan 2117 woningen gesloten nadat er drugs werd gevonden. Dat mag op basis van Artikel 13b van de Opiumwet. Toch komen er steeds meer vraagtekens bij dit strenge drugsbeleid.

Dat vindt ook advocate Sjanneke de Crom uit Maastricht.

Op slot

De Wet Damocles werd ingevoerd om overlast van drugspanden aan te pakken. Burgemeesters hebben sinds de uitbreiding van de wet op 1 december 2007 de bevoegdheid om ook woningen te sluiten. In totaal werden sindsdien in Limburg tenminste 2702 'lokalen' op slot gedaan. Het gaat dan om behalve woningen of appartementen ook om bedrijfspanden, winkels of delen van verzamelgebouwen. Maar dat aantal is wat de Limburgse gemeenten hebben doorgegeven na vragen van L1, in werkelijkheid zijn er nog veel meer panden gesloten.

Bekijk deze content op Localfocus

Maastricht

Maastricht is veruit koploper met 453 gesloten panden waarvan 392 woningen. De provinciehoofdstad wordt op de voet gevolgd door Venlo, Kerkrade, Heerlen en Sittard-Geleen. In Stein, Gulpen-Wittem en Mook en Middelaar, die allen de cijfers vanaf 2015 hebben bijgehouden, zijn de minste panden gesloten.

Streng

Dat Maastricht de meeste panden heeft gesloten verbaast advocaat Sjanneke de Crom allerminst. "Maastricht staat bekend als streng", zegt ze. "Andere gemeenten hebben dat beleid later overgenomen." De Crom is als advocaat gespecialiseerd in opiumwetzaken en procedeerde in meerdere zaken succesvol tot aan de hoogste rechter.

Disproportioneel

Een voorbeeld uit Maastricht is een zaak uit 2019. Een ex-partner had drugs in een woning achtergelaten. De woning werd gesloten door de burgemeester met als gevolg dat moeder en dochter op straat kwamen te staan. Terwijl het tweetal niets met de drugs te maken had. Moeder en dochter konden ook niet zomaar ergens anders gaan wonen, omdat de woning speciaal was aangepast aan de allergieën van de dochter. De Raad van State oordeelde toen dat sluiting van de woning 'disproportioneel' was en dat de burgemeester dit niet zomaar mocht doen.

Sittard-Geleen

Maar niet alleen Maastricht is streng. Sinds 2019 is Sittard-Geleen de absolute koploper bij de grote Limburgse gemeenten. In 2019 werden 91 woningen en andere panden gesloten, een jaar later 78, in 2021 68 en vorig jaar 33, in totaal 270. "Ondermijning en in het bijzonder drugscriminaliteit is prioriteit binnen de veiligheidsaanpak in Sittard-Geleen", zo laat een woordvoerder weten.

Bekijk deze content op Localfocus

Lik-op-stuk

Sittard-Geleen zet vooral in op meldingsbereidheid van inwoners en ondernemers. Woordvoerder Suzan Suskens: "Als we een melding binnenkrijgen, dan proberen we ervoor te zorgen dat die snel en zichtbaar worden opgepakt. Dit wordt gedaan in samenwerking met de politie en andere partners." De burgemeester van Sittard-Geleen hanteert het beleid dat er directe (pand)sluiting volgt bij handel in soft- of harddrugs.

Trotse gemeenten

Burgemeesters zijn bevoegd om panden te sluiten om overlast aan te pakken. Hierdoor kunnen panden tijdelijk op slot gaan om ze uit het drugscircuit te halen en criminaliteit aan te pakken. "En dat is ook precies waar de wet voor bedoeld is", vindt De Crom. "Alleen helaas zien we te vaak voorbeelden dat het helemaal niet om drugspanden gaat, maar gemeenten wel trots melden dat ze een woning hebben gesloten waar een bewoner drugs had liggen."

Zwarte lijst

De Crom schetst een scenario: "Een moeder die samenwoont met drie kinderen waarvan er één meerderjarig is en waarbij op de slaapkamer tien gram coke of 10 pillen worden aangetroffen omdat zoonlief deze graag gebruikt op een feestje. En moeder wist er niet eens van." Toch gaat ook voor zulke hoeveelheden een woning op slot en komt een gezin op straat te staan. "Wat wil je dan als gemeente? Ze hadden het ook bij een waarschuwing kunnen laten."

Dakloos

Op de vraag hoeveel mensen op straat kwamen te staan, kunnen de meeste gemeenten geen specifiek antwoord geven. Wel zeggen ze weinig vraag te krijgen van mensen die op straat zijn gezet en vervangende woonruimte zoeken. Terwijl de gemeente daar wel een taak heeft. Zo laat de Simpelveld in een reactie weten: "In de praktijk blijkt dat de betrokkenen vaak elders onderdak vinden, maar hoeven hierover de gemeente niet te informeren. De gemeente wordt nagenoeg niet verzocht om een vervangende woonruimte."

Camping

Een soortgelijke reactie komt er vanuit Echt-Susteren: "De ervaring leert dat mensen voor tijdelijke opvang gebruikmaken van hun eigen netwerk." De Crom vindt dit niet de gewenste gang van zaken. "Zoals die moeder uit het voorbeeld van haar zoon met drugs op zijn slaapkamer. Moet zij dan met haar minderjarige kinderen bij familie of vrienden gaan wonen of op een camping?"

Zorgplicht

Toch moeten gemeenten inwoners die op straat komen te staan helpen met het vinden van onderdak. "Mensen komen niet zomaar op straat te staan. De gemeente heeft namelijk een zorgplicht en zoekt, samen met partners, naar een oplossing", meldt een woordvoerder van de gemeente Venray. "Zo schakelen we bijvoorbeeld Moveoo in, een partner in maatschappelijke opvang, en als het om een huurwoning gaat, overleggen we ook met de corporatie."

Kritisch

De praktijk is vaak anders volgens De Crom: "Wie huurt via de sociale woningbouw en zijn huis wordt uitgezet, komt op een zwarte lijst. Dat betekent dat mensen geen woning meer kunnen huren bij een corporatie. Terwijl mensen voor noodhulp juist geholpen moeten worden door de sociale woningbouw. Maar daar worden ze dus geweigerd." Een particuliere huurwoning is vaak te duur. De advocate pleit er daarom voor meer naar het individu te kijken voordat er een hele procedure wordt opgestart. "Want in ons voorbeeld komt nu een moeder met twee minderjarige kinderen op straat te staan, die niks met de drugs te maken heeft. Daar mag best kritischer naar gekeken worden."

Proportioneel

In de loop der jaren is er al regelmatig discussie geweest of de maatregel wel proportioneel is. Sluiting moet evenredig zijn aan de situatie die wordt aangetroffen, oordeelde de Raad van State in februari 2022. "Terecht", vindt De Crom. "In bepaalde gevallen is een sluiting noodzakelijk, maar de belangen van gedupeerden moeten beter worden meegewogen."

Medicinale wiet

De Crom behandelde zelf een zaak in Brabant waar een man met ernstige rugklachten na een mislukte operatie als pijnstiller cannabis gebruikte om thee van te zetten. "Het ging om 41 gram. De gemeente Waalwijk besloot om de woning te sluiten. Later is dat teruggedraaid, maar wel met alle gevolgen voor de bewoner."

Lange adem

De Crom ervaart als advocate dat procederen zinvol is, maar dat vraagt wel om een lange adem. "Bij een procedure zijn we vaak 1,5 tot 2 jaar verder. Al die tijd zitten mensen in onzekerheid. Ook moeten mensen geld hebben voor een beroepszaak", weet ze uit ervaring. Als advocate kan zij subsidie voor rechtsbijstand aanvragen, maar er wordt altijd een eigen bijdrage gevraagd. "Daarnaast moeten er altijd twee procedures worden opgestart: eentje bij de gemeente om bezwaar te maken, de ander bij de rechter omdat er een spoedprocedure aangevraagd moet worden voor de datum van sluiting. Als de rechter dan al bepaalt dat de sluiting terecht is en het pand dicht moet, haken al veel mensen af."

Procedure staken

Een eigen bijdrage is 200 euro per procedure, dus in totaal kost het al meteen 400 euro. Bovendien komen er 200 euro griffiekosten bij. Wie in hoger beroep gaat of zelfs naar de Raad van State betaalt de eigen bijdrage opnieuw. "Mensen hebben dat geld vaak niet of ze gebruiken het liever om nieuwe woonruimte te vinden. En dan is de trieste conclusie dat ze de procedure staken."