Notarissen en makelaars na uithaal Schuiling: wij letten al op dubieuze transacties

Groningse notarissen en makelaars voelen zich niet aangesproken door de uitspraken van burgemeester Koen Schuiling over ondermijnende criminaliteit. Woensdag zei Schuiling dat deze beroepsgroepen bij de aanpak van ondermijnende criminaliteit onder een vergrootglas liggen.

De Groningse burgervader deed zijn uitspraak in de gemeenteraad. Hij waarschuwde financiële instellingen die samenwerken met de onderwereld en richtte zich met name tot notarissen, makelaars en advocaten. 'Er gaan tikken uitgedeeld worden', aldus Schuiling.

Bij ondermijnende criminaliteit maken criminelen gebruik van legale bedrijven en dienstverleners, bijvoorbeeld om geld wit te wassen. Zo worden 'onder- en bovenwereld' met elkaar vermengd. De gemeente Groningen wil meer inzetten op de bestrijding hiervan.

Herkenning is niet eenvoudig

Mark Jan Bolt, notaris in Hoogezand en voorzitter van de brancheorganisatie van notarissen in Noord-Nederland, is nog geen ondermijnende criminaliteit tegengekomen in de dagelijkse praktijk. Datzelfde geldt voor de Deken van de Orde van advocaten van Noord-Nederland. 'Ons hebben geen concrete signalen van ondermijnende activiteiten binnen de advocatuur bereikt. Ook niet tijdens recent overleg met de burgemeester van Groningen', laat Vianne van Dorp namens de Deken weten.

Bolt ziet dat er in zijn beroepsgroep veel getraind wordt in het herkennen van ondermijning. ‘Dat herkennen is niet eenvoudig’, zegt hij. Zo ontbreekt er een kant-en-klare afvinklijst om na te gaan of transacties wel in de haak zijn. ‘Je weet natuurlijk wel waar je op moet letten en wat je moet vragen. Bij ons passeren dagelijks verkoopaktes van woningen en we laten mensen een verklaring tekenen als ze een groot bedrag aan eigen geld inbrengen. We controleren jaaropgaven en bankrekeningen.’

Maar vaste regels om criminele activiteiten op te sporen ontbreken, en dat maakt dat praktisch ieder kantoor zijn eigen plan trekt. Makelaar Sjirk de Jong, voorzitter van de afdeling Groningen van de NVM, herkent dat ook. ‘Wij vragen wel eens een verklaring over de herkomst van het geld als iemand zonder voorbehoud enorm overbiedt op een huis. Maar wat doe je als iemand zegt: dat komt uit een erfenis? De kasstroom zit niet bij ons, maar bij de notaris.’

Handelen op basis van onderbuikgevoel

Vanuit zowel de makelaars- als de notarisbranche wordt er op gehamerd om alert te zijn op ondermijning. De Jong weet waar hij en zijn collega’s op moeten letten. ‘Als iemand een huis wil kopen via een omslachtige route, dan moet je alert zijn. Of als iemand niet kan vertellen wat hij met een loods wil gaan doen en de huur een jaar vooruit wil betalen.’

‘Maar’, en hij benadrukt dat met klem, ‘het blijft een onderbuikgevoel waarop je moet handelen. De burgemeester kan wel zeggen dat wij alerter moeten zijn, maar ga er maar aanstaan. Ga maar tegen iemand zeggen: ik vertrouw jou niet. Dat is een stevige uitspraak. Excessen moeten we zeker melden, daar wijzen we onze leden ook op.’

Volgens notaris Bolt worstelt zijn branche met hetzelfde probleem. Iedereen kan relatief anoniem naar een notaris stappen. ‘Er is geen platform waar we iemands verhaal kunnen checken. Zelfs niet bij notarissen onderling. ’Daarnaast hebben notarissen een zogeheten ministerieplicht: een plicht om het publiek zijn diensten te verlenen. ‘Dienst weigeren kan niet zomaar op basis van een onderbuikgevoel.’

Gemeente neemt extra mensen aan

Ondanks de haken en ogen snapt De Jong de uitspraken van Schuiling wel. ‘Als de huidige regels niet het gewenste resultaat hebben, moet je je afvragen of het systeem wel werkt. Het feit dat wij het niet zien, betekent niet dat ondermijning niet bestaat. Er zijn vast makelaars die een oogje toeknijpen.’

De gemeente Groningen neemt extra mensen aan om ondermijnende criminaliteit de kop in te drukken. Hoe het ondermijningsplan er verder uit komt te zien, wordt de komende tijd bekeken.