Niet over tien jaar, maar volgend jaar al laag met grond over staalslakken in Eerbeek

De voormalige afvalstort in Eerbeek wordt mogelijk toch al op korte termijn afgedekt. Dat moet een eind maken aan het weglekken van kalk en metalen naar het grondwater. Die stoffen komen uit zogenoemde staalslakken die op de stort liggen. Bas Schalk, directeur van de stortplaats, zegt dat het afdekken sneller mogelijk is dan eerder werd gedacht. "Dit is geen nieuw plan, maar we gaan het wat versnellen."

Onderzoeksbureau Arcadis adviseerde al in 2021 om de stortplaats af te dekken met een laag grond, zodat schadelijke stoffen niet in de bodem terechtkomen. Schalk werkte destijds als onderzoeker bij Arcadis en was betrokken bij dit advies. Volgens hem is een waterdichte laag met grond de enige manier om de risico’s van de staalslakken te beperken.

Instabiel

Toch gebeurde er drie jaar niets met die aanbeveling. Dat heeft te maken met papierafval, dat onder de staalslakken ligt. "Tijdens de voorbereidingen van de werkzaamheden concludeerde onderzoeksbureau Sweco dat de stortplaats te instabiel was", zegt Schalk. Het plan belandde in de ijskast, want volgens onderzoekers zou het pas over tien jaar veilig genoeg zijn om meer gewicht toe te voegen aan de afvalbult.

Ook zou het dan pas veilig zijn om met zware machines de werkzaamheden uit te voeren. Maar metingen vertellen nu een heel ander verhaal, aldus Schalk. "We meten vier keer per jaar heel nauwkeurig de hoogte van een aantal meetpunten, dat geeft een beeld van hoe snel het materiaal inklinkt, dus verzakt."

'Weinig bekend over gedrag van afval'

Uit de gegevens zou nu blijken dat de instabiliteit van de berg met papierafval meevalt. "Voortschrijdend inzicht", zegt de directeur, die met een aannemer inmiddels heeft gekeken hoe de staalslakken volgend jaar veilig kunnen worden afgedekt met folie en trisoplast.

Zaten onderzoekers er dan zo naast, met hun berekening dat de berg papierafval pas over tien jaar stabiel genoeg zou zijn voor een laag grond? Volgens Schalk heeft dit alles te maken met het gebrek aan kennis over papierafval. Adviseurs maken berekeningen op basis van grond. "Over het gedrag van afval is minder bekend, er zijn geen goede rekenvoorbeelden. Maar een bult afval is niet hetzelfde als een bult grond."

Twee fasen

Een deel van de stortplaats wordt als het aan de eigenaren ligt volgend jaar ingepakt. "We doen eerst de zijkanten, want als je alles in één keer doet dan krijg je meer onverwachte druk en meer risico op instabiliteit." Het gevaar van alles in één keer doen? "Dat een stuk van de stortplaats naar beneden zakt tijdens of na de werkzaamheden."

Doordat de staalslakken in Eerbeek vanaf het begin in 2019 in contact komen met regenwater, kunnen er zware metalen de grond inspoelen. De bedoeling was dat een drainagesysteem en ringsloot dit water zou opvangen, maar dat werkt onvoldoende.

Omwonenden en het waterschap maken zich al jaren zorgen over de huidige situatie. Verontreinigd water loopt niet alleen op de stortplaats de bodem in, ook belandde het een keer op naastgelegen bospad en camping. Staatssecretaris Chris Jansen (PVV) bezocht deze week Eerbeek om de zorgen van inwoners te horen. "Dit is niet goed gegaan", zei hij.

'Doe het in één keer'

In het nieuwe plan verdwijnen de sloten die het water nu opvangen, zegt Schalk. "Regenwater dat op de bovenkant van de stortplaats nog in contact komt met staalslakken gaat straks direct naar de buffervijver." Via een leiding gaat het vervuilde water naar een zuivering.

Omwonenden zijn voorzichtig positief over dit plan, maar zien liever dat de hele stortplaats in één keer onder handen wordt genomen. De bovenkant van de stortplaats komt nu pas in 2027 aan bod. Volgens Schalk speelt het zonnepark bovenop de oude stortplaats hierbij ook een rol. "Je kan moeilijk zeggen: 'Binnen een paar maanden moeten jullie ervan af'."

De Eerbeekse Corine Kapenga ziet het liefst dat de staalslakken helemaal worden opgeruimd in haar woonplaats. Op het nieuwe plan reageert ze kritisch. "Je zou de stortplaats in één keer moeten afdekken, niet nu een deel en dan pas over twee jaar pas de bovenkant."

Ook wijst ze op het slaan van damwanden. "Dat materiaal wat op de stortplaats ligt en het zonnepark zijn heel zwaar, dat drukt op het natte papierpulp eronder. Je moet voorkomen dat al die giftige stoffen daaruit, en uit de staalslakken, het grondwater gaan vervuilen."

Vergunning nodig

Omwonenden vragen zich ook af wat er gebeurt met het plan van een half jaar geleden. De stortplaats kreeg toen een vergunning van de provincie Gelderland om de ringsloot te vergroten, de buffervijver uit te breiden en een nieuwe ringweg aan te leggen. Zo zou verontreinigd water niet meer in de bodem terecht kunnen komen. 'Lapwerk', zo stelden omwonenden.

Die plannen, die nog niet zo oud zijn, gaan volgens Schalk helemaal van tafel. Ook de aangekondigde bomenkap tussen de stortplaats en een camping gaat niet door. "We hebben nu een manier gevonden om het zonder de bomenkap uit te voeren."

Vergunningen voor de nieuwe plannen zijn nog niet aangevraagd bij de provincie Gelderland en de omgevingsdienst Regio Arnhem. Wel zijn ze op de hoogte. "De recente onderzoeken laten zien dat de stort stabiel lijkt te zijn. Wij houden altijd een kleine slag om de arm. Maar we zijn positief over de initiatieven en de wil van Stort Doonweg om te werken aan oplossingen die goed zijn voor milieu en grondwater", laat Maarten Leseman van de ODRA.