Worden grote Friese bedrijven slachtoffer van casinokapitalisme?

Het ooit zo gerenommeerde metaalbedrijf Prins Dokkum is slachtoffer geworden van casinokapitalisme. Dat stelt hoogleraar Sierdjan Koster, tien jaar na het sluiten van het bedrijf. Hij ziet parallellen met recente ontslagen bij Accell en Ausnutria.

In 2013 kregen de medewerkers van metaalbedrijf Prins Dokkum te horen dat het bedrijf moest sluiten. Alle mannen kwamen op straat te staan, zonder een sociaal plan.

Er volgde ruim jaar van acties en onderzoek. Het leek hoopvol, maar uiteindelijk trokken de werknemers van Prins toch aan het kortste eind.

"Prins Dokkum is slachtoffer geworden van wat je het casinokapitalisme zou kunnen noemen", stelt Sierdjan Koster. Hij is docent aan Rijksuniversiteit Groningen en co-auteur van het boek Dynamics in Economic Geography.

Koster is opgegroeid in Stiens en werkt ook mee in verschillende Noordelijke adviesorganen op het gebied van de economie.

Hoewel hij de zaak Prins Dokkum niet specifiek heeft gevolgd, is Koster als economisch geograaf wel een specialist in het analyseren van economische processen in de regio. Op grond daarvan neemt hij de teloorgang van Prins Dokkum ook een typisch voorbeeld van casinokapitalisme.

Investeringsmaatschappijen

"Dit is een vorm van neokapitalisme waarbij investeringen uitsluitend worden gedaan om nog meer geld te verdienen, zonder oog te hebben voor de regionale belangen en de lokale werknemers", zegt Koster.

Dit wordt over het algemeen gedaan door investeringsmaatschappijen, legt hij uit. "Die proberen te gokken op een bedrijf dat voldoende waarde heeft. Na overname worden de kosten vervolgens gedrukt om op korte termijn winst te kunnen maken. Die winst komt dan weer ten goede aan de aandeelhouder of eigenaren van zo'n investeringsfonds"

Er mist dus een verbinding tussen de buitenlandse investeringsmaatschappijen en de werkvloer. "Omdat zulke investeringsfondsen internationaal opereren, hebben ze ook veel minder binding met de regio en met de werknemers."

Vroeger stond de directie van Prins juist in goed contact met de gemeenschap. "De directie ontsloeg wel eens iemand, maar aangezien ze die persoon later ook weer konden tegenkomen bij de slager of de bakker, was het wel zaak om dat op een correcte manier te doen. Dat soort overwegingen en structuren ontbreken bij een investeringsmaatschappij die letterlijk op grote afstand zit van de werkvloer."

Koster ziet parallellen met de huidige situatie van fietsfabriek Accell en melkpoederbedrijf Ausnutria. Het zijn twee bedrijven die nu ook te maken hebben met ontslagen na een overname door een buitenlands bedrijf, met daarachter een investeringsmaatschappij.

"Werknemers zijn tegenwoordig steeds minder goed georganiseerd. Dat geldt daarmee ook voor hun onderhandelingspositie. En in de zaak Prins Dokkum zie je dat de vakbonden toch belangrijk zijn om een stem te krijgen."

Als er een bedrijf verdwijnt, om wat voor reden dan ook, dan geeft dat ook weer ruimte voor nieuwe bedrijven. Koster stelt: "Het is heel belangrijk om trots te zijn op innovatie in de regio. Om daardoor een sfeer te scheppen die andere bedrijven aantrekt om zich hier te vestigen."

"Een bedrijfssluiting is dus niet alleen maar slecht nieuws voor de regio. Maar het is wel belangrijk om de rechten van de werknemers die op straat komen te staan goed te beschermen in regelgeving. En dat is bij Prins Dokkum duidelijk onvoldoende gebeurd."