Oude Friese kronieken deels met AI-techniek doorzoekbaar gemaakt
Tresoar heeft twintig oude Friese kronieken online doorzoekbaar laten maken. Dat is gedaan binnen het landelijke project 'Chronicling Novelty'. Dat is deels automatisch gedaan met AI-technieken.
Een kroniek is een chronologisch verhaal of een verzameling notities met historische feiten. Een soort dagboek dus, waarin de auteur heeft opgeschreven wat hij belangrijk vond.
Wat auteurs noteerden ging bijvoorbeeld over het weer, oorlogen, epidemieën, misdaden, een politiek gebeuren of de prijzen van producten. Aanvankelijk waren het vooral de gegoede mensen die zoiets deden, maar na 1500 kwamen er ook steeds meer 'gewone' burgers die opschreven wat zij zagen.
Vaak is zo'n kroniek sterk verbonden met de gemeenschap of de plaats waar de schrijver leefde. Dat maakt een kroniek ook voor wetenschappers, studenten en liefhebbers van lokale geschiedenis tot een mooie bron.
Tresoar heeft de kronieken aangeleverd voor het landelijke digitaliseringsproject 'Chronicling Novelty.' Het gaat om twintig kronieken uit de periode tussen 1566 en 1899. Tresoar heeft het project ook financieel gesteund.
Deels met AI
Sommige van de Friese kronieken zijn eerder al in boekvorm uitgegeven, maar anderen bestonden alleen nog maar in handschrift. Deze documenten uit het archief zijn gescand en vervolgens getranscribeerd.
De transcripties zijn deels automatisch gemaakt, met de 'hand-written text recognition'-technologie van Transkribus. Daarbij wordt kunstmatige intelligentie gebruikt. Maar ook vrijwilligers hebben via het platform VeleHanden geholpen aan het digitaliseren.
In totaal zijn er over het hele land 207 kroniekteksten online gezet, die nu makkelijk doorzoekbaar zijn. Aan de landelijke database is in totaal vijf jaar gewerkt.
Van burgemeester tot boer
Door het project is nu de kroniek te vinden van Jouke Hendrik Olinjus (1738-1838), die drie keer burgemeester van Harlingen was. Hij beschreef wat er gebeurde in de stad, maar volgde ook wat er politiek gebeurde in de Franse tijd.
De Friese kronieken komen echter niet alleen van hoge heren. Zo zijn ook de dagboeken van Lieuwe Jans de Jong (1798-1855) door te zoeken.
De Jong was boer in de buurtschap Poppenhuizen bij Aldeboarn en hield door de jaren heen zo'n 30 jaar dagboeken bij. Hij schreef over bijzondere zaken zoals de grote watersnood van 1825, maar ook over het dagelijkse boerenleven.
De oudste, 16e-eeuwse aantekeningen zijn gemaakt door een Leeuwarder notaris, Anthonius Joostsz. De meest recente aantekeningen zijn van Thijmen Nationdes Haagsma (1828-1900), die waagmeester in Grou was. Zijn verhaal werd in 2017 geschonken aan Historisch Centrum Leeuwarden.