Kinderen vaker de dupe van tekort aan logopedisten: "Effect taalachterstand wordt onderschat"

Het aantal kinderen met hardnekkige spraak- of taalproblemen in Friesland wordt steeds groter. Dat heeft alles te maken met het tekort aan logopedisten en de lage financiële vergoedingen die logopedisten krijgen. Tegelijkertijd lopen wachtlijsten op en worden meer en meer kinderen de dupe.

"Dit gaat echt niet goed", zegt Anneke Pape, hoofd van het Audiologisch Centrum bij het UMCG in Groningen. Steeds vaker ziet zij op haar afdeling kinderen binnenkomen die veel te lang moeten wachten op logopedische zorg en daardoor grote achterstanden oplopen.

De kinderen die in Groningen worden onderzocht, hebben te maken met zware spraak- en taalproblemen. "En dat is geen licht traject", zegt Pape. Audiologische centra zoals die in Groningen ontvangen met name kinderen tussen de twee en drie jaar. "Het gaat om kinderen met een complexe vraagstelling in hun communicatieve ontwikkeling."

Geen behandeling

De periode tussen twee en vier jaar is een belangrijke ontwikkelingsfase voor het kind, zegt Pape. Hoe eerder dat er begonnen wordt met logopedische behandeling in die fase, hoe groter de kans op succes. En daar wringt nou juist de schoen, zegt Pape: "Daar missen we nu kostbare tijd."

"Een half jaar na de eerste onderzoeken komen kinderen terug voor een controle. Wat we nu merken is dat ze vaak nog geen logopedische behandeling gehad hebben, of er maar één of twee keer zijn geweest." Daardoor komt de ontwikkeling stil te staan en worden de problemen alleen maar groter.

Het is het verhaal van een sector die zo goed als op klappen staat. Logopedisten, (ortho)pedagogen, dokters, zorglocaties; overal wordt gesproken van een enorm probleem. Want juist dáár waar de behandeling begint, lijkt een oplossing ver weg.

Praktijkhoudende logopedisten

Marije Dijkstra uit Lemmer werkt sinds 2017 als logopedist in de eerste lijn. Nu is haar droom uitgekomen, want ze heeft een eigen praktijk geopend. "Logopedie is gewoon een heel belangrijk en mooi vak", zegt ze.

Logopedisten zijn nodig bij elke vorm van communicatie, legt Dijkstra uit. "Al denken veel mensen dat wij alleen maar een beetje helpen met de uitspraak van de 'R'-tjes en de 'S'-jes."

De passie straalt er bij Dijkstra vanaf, maar het is niet altijd rozengeur en maneschjin. Ze moest door een wirwar van aanmeldingsprocedures heen bij verschillende zorgverzekeraars om haar praktijk op de starten.

Ook vallen vergoedingen in de hele sector flink tegen. Het gevolg is dat praktijkhouders ermee stoppen en wachtlijsten steeds langer worden. Het is een landelijk probleem, dat ook in Friesland duidelijk speelt.

"Wij zijn al meer dan 20 jaar logopedisten. Vroeger waren mensen erg blij met het werk", zegt logopedist Heidi Salverda, die verschillende praktijken in Friesland heeft.

Ze merkt echter dat dat werkplezier bij zelfstandig werkende logopedisten hard terugloopt. "Nu blijven vacatures meer dan in jaar open. Praktijkhouders moeten zich een slag in de rondte werken."

Onderbetaald door verzekeraars

Er zit amper rek op de tarieven, zegt Salverda: "Als een klant uitvalt, betaalt de verzekeraar niet. Hoe kan je dan een stabiel bedrijf opzetten? Wij hebben al eens op het punt gestaan om geen akkoord te tekenen bij de verzekeraar, maar dan heb je niets. Een hoop logopedisten zijn lamgeslagen en tekenen maar, want het heeft toch geen zin."

Verzekeraar De Friesland herkent de financiële zorgen, maar voegt daar aan toe dat dit ook geldt voor psychologen, fysiotherapeuten, enzovoort: "Het is altijd een strijd tussen zorgaanbieders en verzekeraars", zegt woordvoerder Rob Propsma.

"Wij denken dat logopedisten nu een goed uurtarief krijgen. Er is geen extra geld beschikbaar voor preventie bij zorgverzekeraars. Dat krijgen we niet van de overheid."

De vergoedingsdiscussie loopt hoog op, het heeft zelfs tot een uitgebreide procedure geleid. Onafhankelijk onderzoek van Gupta liet zien dat logopedisten in de eerste lijn zo'n 25 procent onderbetaald worden in relatie tot de praktijkkosten.

Verzekeraars gaven aan het onderzoek serieus te nemen. Maar omdat er niets veranderde in de tarieven, spanden logopedisten een rechtszaak aan tegen verzekeraars. De rechter stelde de verzekeraars in het gelijk, omdat er geen concrete toezegging is gedaan om de tarieven te verhogen.

Preventie

De verzekeraars hebben wel afgesproken dat er in de zorgsector stevig veranderd moet worden. "Op deze manier wordt het onbetaalbaar", zegt Propsma. De Friesland wil bijvoorbeeld dat bepaalde preventieve zorgtaken naar de gemeente toe gaan.

Dat gebeurde al, zegt Salverda: "Maar dat is wegbezuinigd, want gemeenten hebben al een hoop moeite om dingen te bekostigen voor kinderen."

Dat de zorgen breder gedragen worden, blijkt uit een rondvraag van Omrop Fryslân en een enquête van de NVLF (Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie) onder Friese logopedisten.

Zo zegt een respondent: "Je bent veel tijd kwijt en er is weinig betaalde tijd. Je hebt geen collega's om je heen, voelt je eenzaam en het werken wordt minimaal beloond."

'Onderschat probleem'

Ook geven praktijkhouders die er mee ophouden aan geen plezier meer te hebben in het werk. "Er komen steeds meer regeltjes bij, er is meer administratielast en dat staat niet in verhouding tot de beloning."

Nieuwe logopedisten zijn lastig te vinden. "Er heerst teleurstelling na het afstuderen. Werken binnen de eerste lijn valt tegen door een te hoge werkdruk."

Met als gevolg dat er lange wachtlijsten zijn en een kwetsbare groep kinderen lang wachten moet op zorg. "Dat gaat om kinderen onder de vier jaar, die in jaar lang geen zorg kunnen krijgen", zegt Salverda.

Deze cijfers zijn gebaseerd op een onderzoek van de NVLF. Daarin reageren 31 logopedisten uit Friesland op in enquête, die verspreid werd op aanvraag van Omrop Fryslân.

Maar is het een probleem dat kinderen later behandeld worden? "Als een kind van twee jaar oud voor een langere tijd rondloopt met problemen, wordt de communicatienood groter", zegt logopedist Hiltje Muller van het Audiologisch Centrum Pento Leeuwarden. Ook daar merken ze dat de wachtlijst langer wordt.

"Er wordt onderschat wat de bijeffecten van een taalachterstand op de langere termijn zijn", zegt ze.

Bij hardnekkige spraak- en taalproblemen wordt gesproken van taalontwikkelingsstoornis (TOS). De wereld is ingericht op communicatie, dus problemen met taal kunnen grote beperkingen vormen.

Het kan bijvoorbeeld leiden tot angststoornissen, depressies en verkeerde diagnostiseringen van autisme of ADHD.

"Ook tussen ouder en kind gaat de relatie soms niet goed", zegt Pape. "Kinderen worden boos door communicatieproblemen, ze begrijpen elkaar en hun ouders niet. Dat gaat ten koste van de sociale en emotionele ontwikkeling."

"Dan is er sprake van ernstige problemen, waardoor je op zoek moet naar een behandeling die eigenlijk intensiever is dan wat je in eerste instantie had gedacht. Met de bijkomende kosten."

Situaties zoals Pape ze schetst, hebben als gevolg dat meer kinderen dure zorg nodig hebben, terwijl dat te voorkomen was.

Een behandeling van een kind met een vermoeden van een taalontwikkelingsstoornis gebeurt bijvoorbeeld bij de Taaltrein van Kentalis. Naar schatting kunnen de totale kosten voor zorg en onderwijs voor een kind met zo'n stoornis oplopen tot tienduizenden euro's.

Bij alle lijnen overheerst de zorg dat de logopedie vastloopt en dat er op korte termijn ingegrepen moet worden. "Het hangt helemaal af van het aantal logopedisten", zegt Muller.

Logopedisten zoals Marije Dijkstra dus. Want haar passie voor het vak blijft trots overeind: "Het allermooiste is als ik bij een kind, volwassene of oudere de verwondering zie dat ze een woord of een klank toch wel uit kunnen spreken. Dat je gewoon die kleine vooruitgang mee kan maken en mensen écht kan helpen. Het is zo'n breed en bijzonder vak."