Bollen- en lelieteelt kunnen veel groener, blijkt uit Drentse proef

Ja, de bollen- en lelieteelt kunnen veel groener. Met veel minder chemische gewasbeschermingsmiddelen of zelfs biologische. Maar daarvoor moet de hele bollensector en de consument mee willen. Want groener is ook duurder.

Negen bollen-en lelietelers in Drenthe en het Hilbrands Laboratorium Wijster zoeken momenteel uit wat groener kan. De proef is nog niet klaar, maar de voorlopige resultaten zijn positief.

Uitgesproken

Het is 2019: bollentelers en omwonenden in Drenthe staan al jaren lijnrecht tegenover elkaar over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en komen geen stap verder. De overheid is aan zet, is de conclusie van het rapport 'Uitgesproken' over de impasse in de sierteelt. Er zijn aan beide zijden uiteenlopende meningen en visies over hoe het verder moet. Veel telers en omwonenden zijn uitgesproken met elkaar.

Een van de oplossingen: er komt een grootschalige proef in Drenthe om te kijken of de bollenteelt met minder gif en groener kan. Misschien zelfs biologisch? Het Hilbrands Laboratorium (HLB) en negen Drentse bollentelers mogen zich vastbijten in de zoektocht naar groenere sierteelt.

Het kan veel groener

"We kunnen veel groener, dat blijkt uit onze testen, onderzoeken en proeven van de afgelopen drie jaar. Uit de proeven blijkt dat bollen-en lelieteelt met veel minder chemische gewasbeschermingsmiddelen kan. Of met minder giftige chemische gewasbeschermingsmiddelen. Maar dat zit hem niet alleen in gewasbeschermingsmiddelen", legt HLB-directeur Janny Peltjes uit. "Het is steeds een zoektocht in combinatie."

Volgens de HLB-directeur wijzen de proeven uit dat het in 2025 al mogelijk zijn bollen en lelies te telen met de helft minder milieubelasting dan nu. "Maar de overheid moet dan wel meer vaart maken met het echt toelaten van die groenere middelen", waarschuwt Peltjes.

Sterkere planten

Het andere spoor waar het HLB en de telers op zitten, is lelies en bollen vinden die uit zichzelf beter weerbaar of zelfs ongevoelig zijn voor ziekten. Projectleider Duurzame Bollenteelt Ben Seubring ritst een gaaskasje los en plukt een blad van de lelieplant die er in groeit. Het blad zit tjokvol luizen. "Die hebben wij er op gezet. Luizen zijn bij lelies een overbrenger van ziekten en wij zoeken die lelie die uit zichzelf bestand is tegen luizen." Volgens Seubring zijn er dan minder gewasbeschermingsmiddelen nodig en als het helemaal goed lukt, misschien in de toekomst wel geen enkel middel meer.

Anders spuiten

HLB en de telers kijken ook naar veel preciezer en gerichter spuiten. In de schuur bij HLB zitten veldmedewerkers te monteren aan een proefspuitboom. De tientallen kleine spuitopeningen worden getest, bijgesteld en van iedere spuitbeurt worden tot op de milliliter bijgehouden hoeveel er op welke manier uit komt.

Peltjes doceert verder: "En we kijken ook naar hoe we de bodem zo optimaal kunnen krijgen zodat er zo weinig mogelijk of geen ziekten in de bollen komen, waardoor je dus ook minder middelen hoeft te gebruiken."

Biologische bol

Kan het ooit helemaal biologisch? Volgens deelnemer aan de proef en lelieteler Dion Veninga wel. "Wij waren voor dat het onderzoek van start ging ook al een paar jaar bezig met een biologische bol en wij kunnen hem telen. Maar dan moeten de markt en de consument er wel om vragen." Vader Gert Veninga vult aan: "Misschien is de bloem van zo'n biologische lelie of één die uit zichzelf beter weerbaar is tegen ziekten een halve centimeter kleiner. Maar dan heb je nog steeds een hele mooie en goed verkoopbare sierlelie."

Maar: hoe groener of biologischer, hoe duurder. Dat blijkt uit de proeven, stelt Janny Peltjes. "De groene gewasbeschermingsmiddelen zijn duurder. En als je echt biologisch wil, dan moet de grond biologisch zijn, mag je geen kunstmest gebruiken en moet de rest van de keten ook biologisch worden."

Daarom onderzoeken HLB en de telers ook de bijna-bio-variant. Volgen Peltjes niet biologisch, maar wel heel groen en milieuvriendelijk. Maar ook daarvoor geldt: die teelt is duurder en alle groenere teelten zijn bewerkelijker. Met een groen middel moet je vaker spuiten.

Onkruid

En die bewerkelijkheid zit hem zeker in onkruid. "Er zijn eigenlijk nu nog geen groene middelen voor onkruidbestrijding en de chemische worden steeds verder verboden. Dus moet je met machines of met de hand aan het werk. Daarvoor moet je veel vaker het veld in", zegt Gert Veninga. Hij twijfelt of dat nou per se het milieuvriendelijkst is. "Dan komt er wel heel vaak een trekker met uitstoot op het land. Misschien komen we wel uit op een chemisch middel dat veel minder milieubelastend is, waarbij je niet meerdere keren per week het land op moet."

Keten moet mee

In alle gevallen moet de hele keten mee gaan werken, daarover zijn Peltjes en de beide Veninga's het eens. Vader Gert Veninga: "Wij hebben wel invloed onderaan de keten, maar verderop niet." Daar is volgens allen nog een hoop werk aan de winkel. "En uit de proeven blijkt dat we heel ver kunnen gaan in het terugdringen van milieubelasting, maar dan worden er ook minder bollen geoogst. Dan kom je ook aan verdienmodellen voor telers", aldus Peltjes.

Volgens Gert Veninga is de proef Duurzame Bollenteelt ook goed voor de discussie tussen de Drentse telers onderling en wordt er vanuit de hele bollensector met meer dan gewone belangstelling meegekeken wat er in Drenthe gebeurt. "Toen wij een zes jaar terug zelf al begonnen waren met een proef om een veld biologisch te telen, waren de reacties collega's en de sector zo van 'ach ja...'. Nu met de grote proef is er de bewustwording dat we het op een andere manier moeten gaan doen. Daar helpt de proef Duurzame Bollenteelt Drenthe enorm bij."

Peltjes: "Onze proef staat symbool voor veranderingen in de bollensector. Maar als deze proef klaar is, dan zijn we er nog niet. Maar die duurzame geteelde lelie met zo weinig mogelijk milieu-impact die gaat er komen, daar ben ik van overtuigd. We hebben er alleen tijd voor nodig" besluit Veeninga.

Voor een achtergrondreportage over de proef Duurzame Bollenteelt Drenthe klik op de video hieronder