Aanpak criminaliteit Hoogeveen niet in orde: 'Heeft geen prioriteit'

De gemeente Hoogeveen doet te weinig om georganiseerde criminaliteit tegen te gaan. Ook is er weinig zicht op deze vorm van criminaliteit in de regio. Dat stellen leden van de Rekenkamer na onderzoek. Volgens de onderzoekers scoort de gemeente hoog op het gebied van verschillende illegale praktijken. Daarom pleiten ze voor verandering.

Het onderzoek focust zich op ondermijning. Dat is een term die wordt gebruikt voor georganiseerde criminaliteit. Een mogelijkheid voor criminelen om via legale bedrijven, illegale activiteiten uit te voeren. In het rapport is te lezen dat Hoogeveen hoog scoort op de terreinen drugshandel, hennepteelt en misstanden met vastgoed. Volgens de Rekenkamer zijn regels, handhaving en controle van de gemeente niet op het juiste peil om dit tegen te gaan. Daarom moet er volgens de groep duidelijk beleid komen.

Het gemeentebestuur pleit voor meer onderzoek en wil geen overhaaste conclusies trekken. Dit leidt tot ergernis bij de Rekenkamer. "De reactie van het college lijkt de bevindingen van ons onderzoek te bagatelliseren."

Intimidatie en angst

In het onderzoek komen verschillende aspecten aan bod, waaronder hennepteelt. Volgens de Rekenkamer is hennepteelt met name in handen van criminele netwerken in Hoogeveen. Onder andere outlaw motorbendes worden genoemd. Daarnaast zijn er nog gebiedsoverstijgende partijen die hennepteelt en drugshandel combineren.

In het rapport staat dat drugshandel op een hoog niveau ligt. Experts die met de onderzoekers spraken, geven aan dat drugshandel en drugsverslaving een groot probleem zijn voor de maatschappij. De overal aanwezige dealers zijn aanjagers van het drugsgebruik. Ze opereren in kwetsbare wijken zoals de Oranjebuurt en de Verzetsbuurt.

Beide worden genoemd als plekken waar drugs worden verkocht en gebruikt. Onderzoekers zijn in deze twee wijken de straten op gegaan en hebben met tientallen bewoners gesproken. Bewoners bevestigen het probleem, alleen vaak zeggen ze er niets van, omdat ze bang zijn zelf in de problemen te komen. In het rapport wordt gesproken over een 'ruw straatbeeld'.

Een aantal bewoners geeft aan bang te zijn voor geweld of intimidatie. Anderen zeggen het 'gewend' te zijn en kijken er niet meer naar om. Een bewoner van de Oranjebuurt bestempelt het als oorlogsgebied. Volgens hem wonen er veel criminelen, loopjongens en agressievelingen. De onderzoekers geven aan dat deze informatie niet representatief is voor de hele gemeente.

De onderzoekers stellen dat er meer 'verliezers' dan 'winnaars' zijn in de criminele wereld. Zo worden er soms katvangers ingezet, dat zijn mensen met schulden die instemmen om een kwekerij in huis te starten.

Vastgoed een pijnpunt

Vastgoed is een ander pijnpunt dat wordt aangehaald. Hoogeveen is volgens het rapport een aantrekkelijke plek om arbeidsmigranten te huisvesten. Er zijn weinig regels en panden zijn goedkoop. Het kan voorkomen dat huisjesmelkers niks aan onderhoud doen, maar wel de huur verhogen, waardoor mensen uitgebuit zouden kunnen worden. Volgens de onderzoekers heeft de gemeente daar niet voldoende zicht op.

"Veel gezinnen kampen met armoede en uitzichtloosheid. Dat is een voedingsbodem voor drugsgebruik als uitvlucht. En criminaliteit als inkomstenbron". In het rapport staan vastgoedpraktijken beschreven als witwasgevoelig. "Onder meer omdat contante deelbetalingen snel onopgemerkt blijven."

De Rekenkamer stelt dat recreatieparken en bedrijventerreinen een bron kunnen zijn voor verschillende illegale praktijken. "Er is nauwelijks een aanpak op bedrijventerreinen en de blik op recreatieparken is eenzijdig."

Bedrijfspanden zijn volgens de bevindingen uit het rapport geschikt om, verscholen achter legale bedrijfsactiviteiten, hennepkwekerijen in te richten. "De oude gedeeltes van bedrijventerrein De Wieken met verscholen bedrijven of bedrijfsingangen lijken zich hiervoor te lenen." Op bedrijventerrein Buitenvaart is dat minder het geval.

Regio biedt kansen voor criminelen

De Rekenkamer zegt dat Hoogeveen een gunstig verbindingspunt is met de Randstad, Gelderland, Overijssel en Noord-Nederland. Ook ligt het op korte afstand van Duitsland. Volgens de onderzoekers maken criminelen gebruik van het gunstige verbindingspunt.

De gemeenten De Wolden en Hoogeveen hebben samen 11,33 fte aan boa's. Volgens de Rekenkamer is dat pover ten opzichte van het grote werkgebied. "Boa's komen zelden op bedrijventerreinen en hebben geen goed zicht op de gang van zaken in het buitengebied. Er is nauwelijks ruimte voor horecacontroles en specialisatie." Ook wordt geschreven dat het aantal ambtenaren openbare orde en veiligheid voor beide gemeenten samen te weinig is. Dat ligt nu rond de drie fulltimers.

Oplossingen

De aanpak tegen georganiseerde criminaliteit leunt nu nog te veel op de politie, stelt het rapport. "Terwijl recherchecapaciteit schaars is in Zuidwest-Drenthe." De gemeente zelf heeft niet voldoende zicht op criminele activiteiten. "De gemeente heeft geen goede informatiepositie." Daarvoor is de ambtelijke capaciteit te klein en is er dus geen juist beleid, vindt de Rekenkamer.

Een aanbeveling die de Rekenkamer doet is om meer boa's en ambtenaren voor openbare veiligheid in te zetten. Daarnaast wordt gepleit voor een gerichte aanpak om georganiseerde criminaliteit tegen te gaan. Eerder werd een pand, waar drugs werden geproduceerd, op basis van een melding van de politie gesloten door de gemeente. "De aanpak is sterk incident-gedreven."

De Rekenkamer raadt aan om zelf meer informatie over illegale praktijken in te winnen, zodat de gemeente (voortijdig) kan handelen. Dat zou eventueel kunnen met meer personeel. Bijvoorbeeld door controles uit te voeren rondom verdachte situaties op recreatieparken of op bedrijventerreinen. Investeer in het inwinnen van informatie is de boodschap.

Structurele actie is nodig, denken de onderzoekers. Op dit moment is er nog geen meldpunt in Hoogeveen om als bewoner ondermijning te melden. Met een meldpunt zouden tips en signalen over misstanden binnen kunnen komen. De leden van de Rekenkamer denken dat het verstandig is om ook een meldpunt te maken voor ambtenaren die bij de gemeente werken.

Een andere aanbeveling is om het bibob-beleid verder te ontwikkelen. Dat is wetgeving die gemeenten de kans geeft om aanvragen voor vergunningen, subsidies en vastgoedtransacties te weigeren. Op die manier krijgen criminelen minder kans om toe te slaan.

Ook moet er meer aandacht komen om drugsgebruik en handel tegen te gaan. Het verhuren van woningen en kamers moet gereguleerd en gehandhaafd worden. Op die manier zou de gemeente meer invloed kunnen krijgen op bedrijventerreinen.

Reactie gemeente Hoogeveen

Het college geeft in een reactie op het onderzoek aan dat het lastig is om een precies beeld te krijgen van georganiseerde criminaliteit. Dat is volgens hen in geen andere gemeente goed gelukt. Het onderzoek van de Rekenkamer vindt het college daarom interessant puur op basis van theorie. "Maar de gemeente wil handelen op basis van praktijkvoorbeelden."

Het gemeentebestuur zegt dat strafrechtelijke vervolging niet onder de verantwoordelijkheid van de gemeente valt. "Hoogeveen heeft slechts een signalerende functie." Bepaalde punten uit het onderzoek wil het college daarom best beter uitwerken, maar het gemeentebestuur denkt dat er meer partijen zijn die verantwoordelijkheid dragen.

Later deze maand wordt het rapport nog behandeld door de gemeenteraad. Het college geeft als advies mee aan de raad om geen overhaaste conclusies te trekken. Volgens het gemeentebestuur is er meer onderzoek nodig. Hoogeveen staat er voor open om uit te zoeken of het bibob-beleid verruimd kan worden. Het plan is om meer overlegmomenten in te plannen om tot een betere aanpak te komen.

Gemeente neemt verantwoordelijkheid niet

De reactie van het college op het onderzoek baart de onderzoekers daarom ook zorgen. Volgens de Rekenkamer is er de afgelopen jaren weinig aandacht geweest voor het thema ondermijning. Sinds kort staat het op de agenda, maar nog steeds mondjesmaat vinden de onderzoekers van de Rekenkamer.

"Het college adviseert u als raad geen overhaaste conclusies te trekken. En dat terwijl een onderzoek naar de Hoogeveense praktijk aangeeft dat Hoogeveen wat betreft ondermijnende criminaliteit 'hoog' scoort", schrijft Arie Teeuw, voorzitter van de Rekenkamer. Volgens hem is er juist haast om dingen te veranderen. De afdeling Openbare Orde en Veiligheid en de boa-organisatie is niet in staat om de problemen op dit moment aan te pakken, stelt hij.

"Tegenover de hoge risico's staat een nog onderontwikkelde visie op de bestrijding van ondermijning. Er ligt een enorme opdracht en die wordt onvoldoende onderkend in de bestuurlijke reactie. Het betrof allerminst een theoretische exercitie, maar een grondig onderzoek door zeer ervaren professionele onderzoekers, mede gebaseerd op onderzoek op straatniveau."

Volgens Teeuw lukt het geen enkele gemeente het veelkoppige monster van ondermijning volledig onder controle te krijgen. "Die illusie hebben wij ook niet willen wekken. Maar zonder visie, beleid en optreden is één ding duidelijk: ondermijning zal groeien en onschuldige inwoners worden daar het slachtoffer van."

Hij schrijft dat de gemeente haar verantwoordelijkheid niet neemt. "Sterker nog, ze kent en ziet hem zelfs niet! De reactie van het college lijkt de bevindingen van ons onderzoek te bagatelliseren." In het Groningse Ommeland is een soortgelijk onderzoek gedaan. Daar werden de resultaten uiterst serieus genomen stelt hij, waar dat in Hoogeveen niet zo lijkt te zijn.

De gemeenteraad moet zich uiteindelijk buigen over het rapport. Later deze maand krijgen raadsleden een toelichting van de onderzoekers. "Wij willen de raad graag wijzen op de aanbevelingen uit ons rapport met als doel de leefbaarheid in de samenleving in Hoogeveen op een hoger niveau te tillen. De bewoners van Hoogeveen hebben behoefte aan die politieke steun en aan meer veiligheid."