Eerst afvallen, dan pas opereren: Margriet en Nellie raken in recordtempo kilo's kwijt voor een nieuwe kunstknie

Voor Margriet Altena (72) en Nellie de Graaf (53) is het geen kwestie van willen, maar van moeten: voordat ze een kunstgewricht in hun knie kunnen krijgen, moeten ze eerst flink wat kilo’s kwijt. Via het nieuwe Fast Track Orthopedie Revalidatie Programma worden ze daarbij geholpen. Beiden hebben hun doel in amper acht maanden bijna bereikt, maar het is geen gemakkelijke weg om in zo korte tijd heel veel af te vallen.

Het Fast Track Orthopedie Revalidatie Programma is ontwikkeld door orthopeden van het Isala Ziekenhuis en fysiotherapeuten en voedingsdeskundigen van revalidatiecentrum Vogellanden in Zwolle. In zo'n 6 tot 9 maanden tijd moeten de kilo's eraf worden gewerkt, om daarna geopereerd te kunnen worden.

"Mijn BMI was te hoog, ik moest 15 kilo afvallen," vertelt Margriet. Dat is haar inmiddels ook gelukt, zelfs meer dan dat: "Ik ben zelfs 20 kilo afgevallen." En daar is ze zichtbaar trots op. "Maar gemakkelijk was het echt niet."

Zware start

Ze herinnert zich nog maar al te goed de zware start, toen ze twee keer per week trainde. "Het was echt heel intensief, ik moest opeens heel veel doen terwijl ik al last had van mijn knie." Maar de orthopeed was duidelijk: zonder gewichtsverlies zou ze niet geopereerd worden.

Nellie’s verhaal is vergelijkbaar. Na een val in de vakantie ontwikkelde ze ernstige artrose in haar knie. "Ik kon eigenlijk niks meer. Fietsen lukte nog, maar 700 meter lopen was al een hele opgave," legt ze uit. Haar BMI moest onder de 35 komen om geopereerd te kunnen worden, wat betekende dat ze in relatief korte tijd ruim tien kilo moest afvallen.

"Het was zwaar, vooral omdat ik altijd pijn had, maar het moest." Aan de slag dus, met bloed, zweet en tranen? "Ja klopt dat is zo. Maar als je thuis zit en je kan helemaal niets meer dan is het ook bloed, zweet en tranen. Dus je moet wel."

Noodzaak om af te vallen

Het Fast Track Programma is speciaal ontwikkeld voor mensen zoals Margriet en Nellie, die in aanmerking komen voor een knie- of heupprothese, maar te zwaar zijn om zonder risico geopereerd te worden. Het is nieuw in Nederland en zit op dit moment nog in de onderzoeksfase.

"Het doel is om mensen niet alleen te laten afvallen, maar ook fitter te maken," legt revalidatiearts Erwin Baars uit. "Een te hoog BMI vergroot de kans op complicaties bij een operatie, zoals infecties of het loslaten van de prothese."

Het programma is echter geen eenvoudige weg naar gewichtsverlies. Deelnemers volgen een geprotocolleerd programma van behandelingen, waarbij ze twee keer per week trainen onder begeleiding van fysiotherapeuten. "Naast beweging kijken we ook naar voeding en leefstijl," zegt Baars. "We willen dat mensen gezonder en sterker uit het programma komen, zowel fysiek als mentaal."

Verhoogd risico op bacteriële infecties

Orthopedisch chirurg Pieter van Driel van Isala benadrukt het belang van gewichtsverlies voor patiënten die een kunstgewricht nodig hebben. "Mensen met overgewicht hebben een veel grotere kans op complicaties, zoals een bacteriële infectie."

"Bacteriën kunnen zich vastzetten op het kunstmateriaal van de prothese, wat gevaarlijk is omdat er geen bloedvaten in een kunstgewricht zitten. Hierdoor kan de antibiotica de bacterie niet bereiken. Een infectie kan dan in het ergste geval zelfs dodelijk zijn."

Hij vervolgt: "Als de infectie niet kan worden behandeld, moet de prothese soms verwijderd worden, wat betekent dat iemand weer maandenlang zonder knie of heup zit. Dit vergroot de ziektelast aanzienlijk. Daarom proberen we altijd te voorkomen dat we opereren bij een BMI boven de 35."

Toch geeft Van Driel aan dat het soms niet anders kan. "Als mensen echt niet in staat zijn om voldoende gewicht te verliezen, dan kan een operatie soms toch noodzakelijk zijn. Het is ethisch soms niet verantwoord om niets te doen, maar we bespreken dan wel heel erg goed met de patiënten dat er meer risico's op complicaties zijn."

Zwaar trainingsprogramma

Terwijl Margriet een speciale fitnessbal van links naar rechts door de lucht tilt, vertelt ze dat ze het trainingsprogramma zwaar vond. "Ik was, toen ik eraan begon, gewend veel op een stoel te zitten vanwege de pijn. En ineens moest ik sporten en zwemmen. De eerste weken waren erg moeilijk, ik had elke avond en de volgende dag spierpijn." Maar ze hield vol: "Je moet er echt hard voor werken, maar je krijgt er ook veel voor terug."

Ook Nellie vond het een uitdaging, vooral omdat ze constant pijn had. "Het was zelfs zo erg dat we verhuisd zijn naar een woning zonder trappen, omdat ik de trap niet meer opkwam." Maar na een paar weken merkte ze verbetering. "Vanaf de achtste week voelde ik echt verschil. De pijn werd minder en ik kon steeds meer doen."

Steun en begeleiding

Beide vrouwen benadrukken hoe belangrijk de begeleiding en steun waren. "Alleen was het me nooit gelukt", zegt Margriet. "Ik kreeg bij de orthopeed alleen maar te horen dat ik moest afvallen, mijn motivatie was op een gegeven moment helemaal tot nul gezakt. Maar hier krijg je echt steun en weet je wat je moet doen." Nellie vult aan: "Je wordt in de gaten gehouden en krijgt advies over wat wel en niet werkt. En de groep om je heen motiveert je ook enorm."

Dankzij hun doorzettingsvermogen zijn ze bijna klaar voor hun operatie. Margriet heeft al een afspraak bij de orthopeed. "Woensdag hoor ik of ik geopereerd kan worden." Voor Nellie is het ook bijna zover. "Over zes weken hoop ik meer te horen."

Pijnloos bewegen

Beiden verheugen zich op de periode na de operatie. Margriet hoopt dat ze weer zonder pijn kan wandelen en bewegen. En ook Nellie droomt van een leven zonder pijn en wil het liefst weer aan het werk. "Ik ben 53 en nog lang niet gepensioneerd, dus ik wil weer aan de slag zonder pijn."

De dames zijn enthousiast over het Zwolse Fast Track Programma, waarvoor inmiddels ook andere gezondheidsinstellingen in de regio belangstelling tonen. "Het was hard werken, maar het was het waard," zegt Margriet. Nellie is het daar roerend mee eens. "Het feit dat je straks weer gewoon een dag kunt lopen en fietsen zonder pijn, dat is mijn grootste motivatie om ermee door te gaan."