Vijf jaar geleden reden op deze dag duizenden trekkers Den Haag binnen uit protest tegen stikstofaanpak
"Dit maakt wat los. Mensen staan aan de weg met hun duimen omhoog." We schrijven 1 oktober 2019 en aan het woord zijn twee Friese boeren die met duizenden collega's en evenveel trekkers in Den Haag demonstreren tegen de stikstofaanpak van het kabinet.
De overmacht aan trekkers zorgt voor chaos op de wegen en in de politieke hoofdstad. De actie is het begin van een hele reeks boerenprotesten die er mede voor zorgen dat er een hele andere wind begon te waaien in Nederland. Hoe kwam het zover en wat speelde zich af op die eerste dag van oktober, exact vijf jaar geleden?
In het verdomhoekje
In 2019 komt Nederland op slot te zitten door de stikstofcrisis. De landbouw veroorzaakt de meeste stikstofneerslag in Nederland, maar boeren voelen zich in de hoek geduwd doordat ze de volledige rekening gepresenteerd krijgen, vinden ze.
Ze zijn woedend als D66-Kamerlid Tjeerd de Groot oproept om de veestapel door de helft te doen om uit de problemen te komen.
Actiegroepen Farmers Defence Force en Agractie roepen op tot protest: ze willen op 1 oktober naar Den Haag. De boerinnen Jitty van der Werf en Hyke Adema organiseren in Fryslân het protest. In hun WhatsApp-groep krijgen ze in aanloop naar de demonstratie honderden aanmeldingen van Friese boeren die er ook genoeg van hebben.
De actievoerders komen 's avonds van 30 september bij Van der Werf op het erf bij elkaar. Trekkers rijden niet hard, dus ze moeten op tijd weg. Van Hitzum gaat het naar de verzamelplek in Heerenveen en van daar naar Den Haag.
In de vroege ochtend bepalen kolonnes trekkers op de snelweg het beeld. Het verkeer in de ochtendspits is er niet blij mee, want dat heeft behoorlijk te lijden van het trage verkeer: het regent filemeldingen. Toch staan onderweg ook mensen langs de weg om de boeren toe te juichen.
Trekkers zetten Den Haag op z'n kop
Al om negen uur's ochtends is duidelijk dat de boeren op het Malieveld in Den Haag die dag de baas zijn. Trekkers rijden door de hekken die bedoeld waren om de situatie in goede banen te leiden. De burgemeester van Den Haag wil maximaal 75 trekkers toestaan, maar dat is al snel een onhoudbare maatregel.
De sfeer in Den Haag is grimmig. Kamerleden die rond het middaguur naar de demonstratie willen om de boze boeren toe te spreken, moeten terug het Kamergebouw in. Ze krijgen het advies van de politie om daar eerst maar te blijven.
Op het podium op het Malieveld beginnen de toespraken. Actieleider Bart Kemp van Agractie richt zich tot landbouwminister Carola Schouten: "Wat heeft u er een puinhoop van gemaakt. We zijn er klaar mee dat we worden uitgemaakt voor milieucriminelen terwijl we voor het voedsel zorgen."
Mark van den Oever van Farmers Defence Force wil binnen vier weken de garantie dat er geen vee ingeleverd hoeft te worden en dat er goede stikstofmetingen komen. Anders komen er harde acties: "Dan leggen we de voedselvoorziening en Schiphol plat, en gaat de Formule 1 niet door. Zolang het nodig is gaan we door."
Politici onder vuur
Onder zware beveiliging zijn inmiddels sommige politici naar het protest gekomen. Minister Schouten is een van hen. Ze zegt dat ze ervoor wil zorgen dat boeren hun bedrijf door kunnen geven aan hun kinderen en dat de veestapel niet door de helft gaat zolang zij minister is. Er gaat juichen op.
Kamerlid Tjeerd de Groot, met wie het allemaal begon, waagt zich ook in het hol van de leeuw. Hij wordt ontvangen met boe-gerop en fluitconcerten. Actieleider Bart Kemp trekt de microfoon voor zijn mond weg als De Groot volgens hem te lang praat.
Jesse Klaver van GroenLinks krijgt veel middelvingers te zien en heeft moeite om zijn boodschap verstaanbaar over te brengen.
Om drie uur komt er een einde aan de demonstratie en zoeken de boeren hun trekkers weer op. De politie begeleidt ze de stad uit, maar door de grote hoeveelheid trekkers - zo'n 2.200 - loopt het verkeer volledig vast. De avondspits heeft er ook nog veel last van.
Dubbel gevoel
Boerin Hyke Anema van het Friese actiecomité heeft na de protestactie gemengde gevoelens. Ze is diep onder de indruk, dat zoveel boeren uit het hele land naar Den Haag zijn gekomen.
Tegelijk is ze sceptisch over wat het zal opleveren: "Ik moet het nog zien. Dertig procent inkrimpen is ook geen halvering." Ze denkt dat er toch kortingen bij de boeren zullen worden neergelegd.
Vijf jaar en meerdere grote protestacties verder is de conclusie dat Anema er destijds niet ver naast zat.
Zelfs de BBB, die ontstond naar aanleiding van de grote boerenprotesten en die nu in de regering zit en de minister van Landbouw levert, moet onder ogen zien dat inkrimping van de veestapel, waar Tjeerd de Groot over begon, niet te voorkomen is om beweging te krijgen in de stikstofcrisis.