Lies (85) kwam als eerste voor asbestslachtoffers op: 'Ik kan voelen wat ze meemaken, want ik heb het ook gevoeld'

De 85-jarige Lies Cijsouw is een voorbeeld voor velen. De Middelburgse spande jaren geleden een rechtszaak aan tegen scheepswerf de Schelde in Vlissingen. Dat deed ze samen met haar man en de vakbond. Het doel: de Schelde aansprakelijk stellen voor het feit dat haar man, die er jarenlang als meubelmaker werkte, asbestkanker kreeg. Lies was hiermee de eerste in Nederland die een werkgever aansprakelijk stelde voor asbestkanker. Haar man, Bram Cijsouw, overleed in 1989 aan de ziekte.

"Ik was boos op de Schelde", zegt Lies wanneer ze terugdenkt aan die tijd. "Dat ze de mensen dát aangedaan hebben. De topmensen bij de Schelde wisten wat asbest deed. En dat werd allemaal stilgehouden. Dat hoefden de arbeiders niet te weten, want die waren er toch genoeg."

'Bewust de dood in gejaagd'

Elf jaar streed Lies voor haar man en gerechtigheid. "Er zat toch wel echt een strijdlust in me. Ik wilde gewoon dat ze schuld bekenden. Dat ze de mensen bewust de dood in hebben gejaagd", zegt ze. Uiteindelijk kwam de zaak bij de Hoge Raad terecht. "De bewijslast werd omgekeerd. Wij moesten niet meer bewijzen dat de Schelde slecht was voor haar werknemers en hen blootstelde aan asbest. Nee, de Schelde moest bewijzen dat ze goed was voor haar werknemers en haar werknemers veilig aan het werk liet gaan. Dat kon ze niet."

Lies kreeg na al die jaren een slachtoffervergoeding van de Schelde. Die had ze ook nodig. "Toen mijn man overleed, viel er natuurlijk een groot deel van het inkomen van het gezin weg. Mijn dochter was net een studie gestart, dus we hadden het geld nodig. De tijden waren toen niet makkelijk. Maar, we hebben er natuurlijk uiteindelijk ook wat leuks van kunnen doen. Naar Disneyland met de kinderen en kleinkinderen."

Naar aanleiding van de zaak Cijsouw, zoals de grote rechtszaak genoemd wordt, werden vakbonden wakker en zette ook de regering zich in voor asbestslachtoffers. Het Instituut Asbestslachtoffers werd opgezet en vanaf 26 januari 2000 kunnen slachtoffers met de ziekte maligne mesothelioom (asbestkanker) zich melden bij het instituut en een slachtoffervergoeding krijgen.

Twaalf miljoen euro

Ruim 500 asbestslachtoffers, waaronder relatief veel Zeeuwen, hebben vorig jaar in totaal 12 miljoen euro aan financiële tegemoetkoming ontvangen. Maar daar blijft het niet bij, want verenigingen als de Asbestslachtoffers Vereniging Nederland, waarvan Lies bestuurslid is, zetten zich nog dagelijks in voor mensen met de ziekte en hun nabestaanden.

Lies zelf ook. "Nu bel ik veel met nabestaanden, maar vroeger zocht ik slachtoffers en nabestaanden op. Als mensen bijvoorbeeld voor een second opinion bij een arts kwamen en toch de boodschap kregen dat ze niks meer voor hem konden doen. Dan ben ik daar met een kopje thee of een kopje koffie en een doos tissues. Ik kan het voelen wat ze meemaken, want ik heb het ook gevoeld."

Lies is blij dat ze toentertijd naar de rechter is gestapt, maar als een heldendaad ziet ze het niet. Voor haar is het vanzelfsprekend dat ze toen voor zichzelf en haar man opkwam en zich nu nog steeds bekommert om andere slachtoffers. "Dat moet je gewoon doen. Als je kunt helpen, dan help je toch. Ik heb ook een lintje gekregen, maar waarom? Helpen doe je toch gewoon."