Dreigt het einde voor Noord-Hollandse dialecten?

De Noord-Hollandse dialecten worden met uitsterven bedreigd. Tijd om de diverse streektalen te bundelen tot één officiële taal, zeggen sommige deskundigen. Of zijn de verschillen tussen bijvoorbeeld het West-Fries, het Zaans en het Volendams daarvoor te groot?

De Noord-Hollandse streektaal is eigenlijk een verzameling van allerlei dialecten uit meerdere dorpjes en steden. Ondanks verschillen tussen de dialecten, is er een mogelijkheid om het als officiële taal te benoemen. Dan wordt onze taal net zo officieel als bijvoorbeeld het Fries, waarin ter bescherming onlangs nog 18 miljoen euro werd geïnvesteerd.

Jos Swanenberg, hoogleraar diversiteit in taal en cultuur, maakt de vergelijking met een andere taal, het Nedersaksisch. Ook dat is een verzameling van regionale dialecten. Dit taalgebied loopt van Groningen tot de Gelderse Achterhoek en is één van de drie officiële Nederlandse regionale talen. Wanneer dialecten worden bestempeld als officiële taal is het rijk verplicht de taal te beschermen.

Kan dit ook met de dialecten in Noord-Holland? Swanenberg denkt van wel: "Het heeft te maken met wat de bevolking graag wil." Dit proces komt meestal op gang door actiegroepen die aandacht vragen voor een taal of dialect. Vervolgens doet de provincie een officiële aanvraag bij de raad van Europa.

Actiegroepen uit de provincie

Deze groepen bestaan ook in Noord-Holland. De Volendamse Sijmen Tol maakt zich hard voor het Volendams. Zo is er gewerkt aan een standaardspelling, pleiten ze voor het ophangen van straatnaambordjes in het Volendams en is het dialect al op meerdere menukaarten terug te vinden in het dorp. Dus, oe èh jej je aai?

Hoewel het dialect nog veel gesproken wordt, ziet Sijmen dat Volendamse ouders toch steeds vaker voor het Nederlands kiezen, in plaats van een tweetalige opvoeding.

In West-Friesland zet Martine Meester zich in voor het dialect. Zij merkt dat het dialect eigenlijk alleen nog door de oudere generatie wordt gesproken. Om het dialect in leven te houden schrijft Meester gedichten en liedjes in het West-Fries met het West-Fries genootschap.

Het Noord-Hollands als vierde taal

Technisch gezien zou het Noord-Hollands bestempeld kunnen worden als vierde taal. De West-Friese Meester ziet er wel heil in om met alle dialecten bij de provincie aan te kloppen. Een eerste stap naar het Noord-Hollands als officiële taal. De Volendams Tol schat de kansen laag in.

"Dat lijkt me alleen al op taalkundige gronden een kansloze missie." Volgens Tol zijn de verschillen tussen de dialecten in de provincie te groot. Wel ziet hij graag dat dialect-initiatieven, zoals de zijne, ondersteund worden door de provincie en de gemeenten. De gemeente Edam-Volendam heeft de afgelopen twee jaar een bescheiden budget vrij gemaakt om de taal te bevorderen. De West-Friese groep wordt financieel nog niet bijgestaan door de gemeente.

Een aanvraag kan ook afgekeurd worden. Dit gebeurde met het Zeeuws. Dat heeft het ondanks de aanvraag nooit weten te schoppen tot officiële taal. "Sindsdien zijn er geen nieuwe aanvragen meer geweest omdat men het gevoel heeft dat het vrij kansloos lijkt te zijn", aldus Swanenberg.

Tekst gaat verder onder de video

Waarom dialecten behouden?

De overheid hecht waarde aan cultuur en erfgoed, zoals het behouden van kastelen en kerken. Daar horen ook dialecten bij. Ze vinden het belangrijk om onze geschiedenis en identiteit te bewaren, zegt Swanenberg. Maar er zijn ook andere voordelen. Meertalige kinderen kunnen hun aandacht beter verdelen en het abstract denkvermogen is gemiddeld sterker.

Volgens Swanenberg is het verdwijnen van dialecten en accenten lastig tegen te houden, hoe erg hij het ook vindt. "Aan de andere kant is het ook wel een natuurlijke ontwikkeling", legt hij uit. "In die veranderende samenleving is er gewoon steeds minder noodzaak voor het bestaan van dialecten."