Aantal zwaargewonden na fietsongeluk stijgt: artsen pleiten voor fietshelm

'Als je ziet hoeveel ellende je ermee kan voorkomen, zijn argumenten tegen de helmen voor mij niet heel sterk.' Het is woensdag de dag van de fietshelm. Het aantal fietsers dat na een ongeluk in het ziekenhuis terechtkomt is de afgelopen tien jaar fors gestegen. Vorig jaar eindigden 76.400 fietsers in Nederland op de spoedeisende hulp na een ongeluk, bijna 49 duizend waren zwaargewond. Een op de zes loopt hierbij hersenletsel op.

'Scroll eens naar beneden', vraagt neurochirurg Hugo den Boogert aan zijn collega Alexander Leijdesdorff. 'Kijk, hier zie je heel duidelijk de bloeding en die geeft druk. Dat moeten we gaan opereren.' Op het scherm in de CT-traumakamer van HMC Westeinde is een scan te zien van iemand die zwaar met een fiets onderuit is gegaan en bij de val hersenletsel opliep.

Leijdesdorff is traumachirurg en heeft de CT-scan laten doen. De resultaten bespreekt hij met Den Boogert. 'Tussen 2018 en 2022 zien we echt een duidelijke stijging van het aantal fietsslachtoffers in het ziekenhuis', zegt Leijdesdorff. 'En vooral het aantal zwaargewonden is in die periode bijna verdubbeld.'

Snee in zijn hoofd

Even verderop in Den Haag, op de grens met Nootdorp, zit Daniël den Bakker in fietskleding op een bankje. Voor hem ligt de helm die hij altijd opzet. Nu wel in ieder geval. 'Zo'n anderhalf jaar geleden haalde ik 's avonds een groepje andere fietsers in en opeens werd ik door een van hen afgesneden. Ik lag in no-time met mijn hoofd op het asfalt.'

(Tekst gaat door onder de foto)

Daniël kwam er relatief goed vanaf. 'Ik had een flinke snee in mijn hoofd en dat werd dus een bezoekje aan het ziekenhuis. Bij de valpartij droeg ik nog geen helm, dat was echt een wake-up call.'

Hij was helemaal om toen hij kort na zijn ongeluk twee oudere dames op elektrische fietsen tegen elkaar aan zag rijden. 'Eentje lag daarna op de grond met haar hoofd in een enorme plas bloed', herinnert hij zich. Dat gaf voor hem echt de doorslag.

Wie de regionale statistieken tussen 2018 en 2022 erbij pakt, ziet dat het aantal fietsers dat na een ongeluk zwaargewond in het ziekenhuis eindigt is gestegen van ruim 850 naar dik duizend per jaar. Recentere regionale cijfers zijn er nog niet, Specifiek voor Haaglanden geldt een stijging van 77 naar 132.

'We worden steeds ouder met z'n allen en we gaan niet thuis achter de geraniums zitten, dus we willen eropuit', zegt Leijdensdorff. 'En met de elektrische fietsen wordt het ook voor mensen die iets onder de leden hebben makkelijker om te gaan fietsen. Dus het wordt gewoon drukker op straat, met alle gevolgen van dien.'

Veel oudere slachtoffers

En die gevolgen zijn dan meer valpartijen. Uit landelijk onderzoek van VeiligheidNL blijkt dat bij zeventig procent van de fietsongelukken, alleen de fietser is betrokken. Eenzijdige ongelukken dus. Iets minder dan de helft van alle fietsslachtoffers is boven de 55 jaar oud.

Het onderzoek wijst ook uit dat het aantal slachtoffers met echt ernstig letsel in die groep de afgelopen tien jaar met 35 procent is gestegen. Bij jongeren tussen de 12 en 17 is de stijging ernstig gewonden nog groter: 41 procent.

(Tekst gaat door onder de foto)

Al deze cijfers zijn voor artsen reden om te pleiten voor de fietshelm, maar die zie je toch nog vrij weinig op straat. 'Zelfs bij wielrenners is het niet verplicht, al hebben die hem tegenwoordig altijd wel op', zegt Den Boogert. Het is onhandig, hoor je vaak. Je staat voor lul, hoor je ook wel eens. We zijn er niet mee opgevoed, is nog zo'n argument.

Den Boogert: 'Een ongeluk zit in een klein hoekje. Als je dan kijkt wat voor ellende je met een helm kan voorkomen: je werk niet meer kunnen uitvoeren, je hobby's niet meer kunnen doen, problemen met concentreren, blijvende verlamming van een arm of een been... Of nog erger: komen te overlijden. Tsja, dan houden die argumenten om geen helm te dragen niet echt stand.'

Wel wennen

Zelf is hij inmiddels ook om. 'Het is ook wel echt wennen', zegt hij eerlijk. 'Het duurde een paar maanden, maar nu heb ik het gevoel dat ik iets vergeet als ik hem niet op heb.' De Haagse Daniël had hetzelfde. 'In het begin denk je dat het warm is en onhandig, maar eerlijk gezegd is het voor mij zelfs koeler door de ventilatiestroken die erin zitten. En ik heb vrij weinig haar, dus ik gebruik hem meteen tegen de zon.'

Ook Leijdensdorff heeft zijn zwarte fietshelm tegenwoordig altijd op. 'Ja, ook voor mij was het wennen, maar ik draag hem echt altijd.' In het ziekenhuis maken ze zich inmiddels op voor de lente en de zomer. De verwachting is dat er weer meer mensen op uit trekken met het mooie weer en dat het aantal gewonde fietsers dat de traumakamers wordt binnengereden dan weer gaat stijgen.