Deskundige kritisch op Wetterskip: "Risico's en complexiteit van PFOS onderschat"
De risico's en de complexiteit van PFOS in bijvoorbeeld het water van de Jelsumer Feart zijn door Wetterskip Fryslân onderschat. Dat zegt bodemdeskundige Arne Alphenaar.
Lange tijd dacht het Wetterskip dat PFOS veilig opgesloten lag in de bodem van de sloot, maar toch zit het in hoge concentraties in het water.
Wetterskip Fryslân had met de kennis van toen niet gedacht dat het water van de vaart vervuild was met PFOS, zegt waterbestuurder Monique Pantinga. "Tot afgelopen maart was het beeld: het zit veilig opgesloten in de bagger. Er is geen reden om te denken dat dit in het water terecht zou kunnen komen", zegt Plantinga.
Arne Alphenaar doet al vijftien jaar onderzoek naar PFOS en ziet dat waterschappen worstelen met het meten van de giftige stof.
"Het komt of via de lucht of via blusschuim eerst in de grond, dan gaat het naar het water en hoe dat evenwicht zich in een bepaalde situatie gedraagt, is per locatie afhankelijk. Maar er is absoluut een evenwicht tussen PFOS in bijvoorbeeld de waterbodem en PFOS in het water", zegt Alphenaar.
Eerder testen
Doordat de vliegbasis in het verleden blusschuin met PFOS gebruikte, is er uitgegaan van een historische vervuiling. Eerder testen op PFOS had dat beeld niet gelijk veranderd, vindt Plantinga: "De vraag is nog steeds: komt dit nu vanuit de bagger naar het water? Of is het een actuele bron?"
De komende tijd wordt er daarom uitgebreid onderzoek gedaan naar de bron van de vervuiling.
Volgens Alphenaar waren er eerder wel mogelijkheden om zowel PFOS als PFAS in het water te analyseren.
Alphenaar: "Maar de kennisverdeling over dit soort complexe stoffen was in Nederland niet goed geregeld. Heel bot gezegd: over honderd jaar hebben we de PFOS die we nu zien nog steeds in het milieu. Want het breekt dus echt niet af."
"Wij zitten hier bovenop"
Plantinga geeft toe dat PFOS een groot, complex en nieuw dossier is voor het Wetterskip. Maar ze vindt niet dat ze scherper had moeten zijn op het water rondom de vliegbasis. "Wij zijn heel scherp in Friesland op waterkwaliteit. Wij zitten hier bovenop."
Volgens Plantinga staat schoon water onder druk door nutriënten, beschermingsmiddelen voor het gewas, medicijnresten en PFAS. "De technieken om het uit het water te halen of om te meten is nog in ontwikkeling. Maar vanuit ons waterschapsbelang vinden wij het belangrijk om bovenop die techniek te zitten en waar mogelijk passen we dat ook toe."
"Dus dit jaar op 24 plekken", gaat ze verder. "We gaan meten op de zwemwaterlocaties en we gaan ook op een aantal locaties meten waar gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt om te kijken of daar wellicht PFOS vandaan komt."
Vanaf 2027 gaan waterschappen verplicht testen op stoffen als PFOS en PFAS in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).
Al dat meten en onderzoeken betekent niet dat al het water gecontroleerd wordt door het Wetterskip. "Nee, wij hebben niet in elke sloot een metertje hangen. Maar op 230 plekken wel. Het zou het heel verstandig zijn om hier ook te monitoren, hoe het zich ontwikkelt. Daar zullen we afspraken over maken", zegt bestuurder Plantinga.
PFOS op de vliegbasis niet uit te sluiten
Defensie geeft aan dat het, voor zover bekend, geen producten met PFOS op de basis heeft gebruikt. Maar het kan niet garanderen dat ze PFOS-vrij werken. "Leveranciers van producten weten soms zelf niet of producten PFOS bevatten of ze hebben niet de verplichting dit te laten weten. Dit heeft te maken met verschillende wetgeving en speelt bij bedrijven, organisaties en overheden in heel Europa", zegt een woordvoerder in een schriftelijke reactie.
Er wordt door defensie een plan opgesteld om alle waterstromen in relatie tot PFAS inzichtelijk te maken.
Om die reden zou PFOS volgens Alphenaar en het Wetterskip verboden moeten worden. Daarbij hoopt Plantinga op steun vanuit het Rijk en Europa: "Waterschappen kunnen dit niet opruimen. We zijn niet de afwasmachine van de samenleving. We kunnen dit niet uit het water halen, en we kunnen ook niet elke sloot in Fryslân gaan baggeren. De oplossing is: zorgen dat het er niet in komt."