Doodsbedreiging in Utrechtse kapsalon was schreeuw om hulp, verwarde veelpleger wilde rustige nacht in politiecel

Medewerkers en klanten van een kapsalon in de Utrechtse Twijnstraat kregen acht maanden geleden de schrik van hun leven toen een kale man, die duidelijk geen klant was, dreigend tegen de aanwezigen schreeuwde: "Zorg dat je de politie erbij haalt, voordat ik jullie van kant maak en neersteek. Bel de politie maar, anders steek ik jullie neer." Toen hij vervolgens een schaar van een kaptafel pakte, rende iedereen halsoverkop de zaak uit.

De agenten die snel ter plaatse waren herkenden de amokmaker waarschijnlijk direct. De 41-jarige Theo bezorgt de politie al jaren handenvol werk. Hij hoort bij het toenemende aantal mensen die geregistreerd staan als 'persoon met verward gedrag' en de politie maakt zich grote zorgen over hem. Volgens het Openbaar Ministerie moet de rechtbank hem tbs met dwangverpleging opleggen nu alle andere manieren om vat op zijn gedrag te krijgen hebben gefaald.

Tijdens zijn rechtszaak maakt Theo een nerveuze en verstrooide indruk. Hij had zijn ADHD-medicatie niet gekregen en de zitting moest worden onderbroken voor een kleine wandeling in de buitenlucht omdat hij overprikkeld raakte. Bij de man zijn borderline, verslavingsproblemen en een genderdysforie vastgesteld. Dat laatste betekent dat hij zich gevangen voelt in het lichaam van het verkeerde geslacht.

Bullshit dingetjes

Theo leeft grotendeels op straat en is een van de grootste probleemgevallen in de stad Utrecht. Er komen aan de lopende band meldingen binnen over de overlast die hij veroorzaakt en de vernielingen die hij aanricht. De man is verslaafd aan amfetamine en heeft complexe psychische problemen. "Het is allemaal een schreeuw om hulp", zei hij in de rechtbank, waar hij onder meer terechtstond voor de bedreigingen in de kapperszaak.

De mogelijkheden om het gedrag van Theo te veranderen, lijken zo langzamerhand uitgeput. Ondanks behandelingen, gevangenisstraffen en intensieve zorg en begeleiding blijft de man problemen geven. Sterker nog: hij pleegt vernielingen om onderdak te krijgen, desnoods in de vorm van een politiecel.

Zo gooide hij al eens een raampje in en maakte hij deuken in een auto om een nacht in de cel door te kunnen brengen. "Ik heb van alles gedaan om hulp te kunnen krijgen, allemaal bullshit dingetjes", zei hij daarover. "Ik heb ook een prullenbak in de fik gestoken, maar dan krijg je alleen maar een bekeuring."

Brand

Theo heeft de afgelopen jaren al vaak voor de rechter gestaan. Onder meer voor bedreiging, mishandeling, vernieling en huisvredebreuk. Zijn heftigste daad was vijf jaar geleden. Toen stichtte hij brand in zijn appartementje in Lunetten. Hij overgoot zijn matras met terpentine en stak dat aan. Theo werd veroordeeld tot tbs met voorwaarden en moest voor behandeling naar een forensisch psychiatrische kliniek.

Zijn verblijf in die kliniek werd geen succes. "Er zitten daar veel sadistische mensen, daardoor is de sfeer heel vervelend. Er zit een ander soort mensen, waar ik niet zo op zit te wachten", zei hij. Vooral meedoen aan groepstherapie trok hij niet. "Ik vind één vriendschap al te veel." Maar dat gold ook voor het alternatief van de hele dag alleen op zijn kamer zitten. Hij vond ook dat er in de kliniek te veel beslissingen over hem werden genomen. Toen rechtbank hem voorhield dat hij destijds min of meer met de behandeling had ingestemd, zei hij dat ze hem hadden omgepraat.

Geen slaapplek

Op de dag van het incident in de kapperszaak was er geen plek bij de daklozenopvang vertelde hij. "Je leeft op straat en je hebt nooit rust. Elk mens heeft rust nodig. Zelfs diertjes hebben rust nodig. Je moet eerst onrust veroorzaken om zelf rust te krijgen." Hij beseft dat het heel naar was voor de medewerkers en heeft naar eigen zeggen een paar keer voor de deur gestaan om excuus aan te bieden.

Na zijn aanhouding heeft de Utrechter bijna een half jaar in voorarrest gezeten. Daarna werd hij ondergebracht bij een dak- en thuislozenopvang, maar na extreem drugsgebruik kwam hij opnieuw in een crisis terecht. Bij GGZ-instelling Altrecht is hij wegens extreem wangedrag en vernielingen niet meer welkom. Hij verblijft nu bij het Leger des Heils.

TBS met dwang

De officier van justitie vindt wettig en overtuigend bewezen dat Theo schuldig is aan doodsbedreigingen en vernieling van spullen, maar de vraag is hoe hij hiervoor gestraft moet worden. Na het incident werd hij in verwarde en emotionele toestand aangetroffen. Tegen de politie zei hij dat ze maar een kogel door zijn kop moesten jagen.

Na alle vruchteloze straffen en hulpverleningstrajecten is tbs met dwangverpleging volgens het OM nu de enige passende maatregel. Dat adviseren ook de psycholoog en psychiater die Theo hebben onderzocht. Hij is door forse en complexe persoonlijkheidsstoornissen verminderd toerekeningsvatbaar. Volgens de deskundigen is er een grote kans dat hij zich opnieuw schuldig maakt aan gewelddadig gedrag.

Het OM eist 4 jaar tbs met dwangverpleging, in het belang van de verdachte zelf en voor de veiligheid van de maatschappij. Daarnaast zou de rechtbank hem een speciale maatregel moeten opleggen die mogelijk maakt dat er ook nog verplicht toezicht is als hij vrijkomt.

Genoeg gestraft

Volgens zijn advocaat Coffi is Theo met een half jaar voorarrest al genoeg gestraft. Volgens de raadsman is het niet zo erg met zijn cliënt gesteld dat de maatschappij in gevaar is gekomen. Dat het mis blijft gaan, zou mede te wijten zijn aan de problemen in de geestelijke gezondheidszorg.

Theo heeft vanwege zijn stoornissen een WLZ-indicatie voor langdurige zorg. "Maar je kunt in Nederland een zorgmachtiging voor je hele leven krijgen zonder dat je zorg krijgt", betoogde de advocaat. Volgens hem is tbs "niet opgericht om lastige mensen te managen." Bovendien zou duidelijk zijn gebleken dat zijn cliënt niet gedijt in een gesloten kliniek met een nogal autoritair kader.

De advocaat pleit voor een voorwaardelijke straf. Als er geschikte begeleiders worden gevonden en er wordt gecontroleerd op druggebruik zou beschermd wonen mogelijk moeten zijn. "Een dak boven je hoofd, een eigen plek waar je kunt slapen, is het enige wat mijn cliënt nodig heeft", vindt de advocaat.

De rechtbank doet volgende week maandag uitspraak in de zaak van Theo.

De naam van de verdachte is in verband met zijn privacy gefingeerd.