Zwarte Piet vertrok uit Volendam, maar dat ging niet zonder slag of stoot

Gerie Smit is de enige Volendamse redacteur bij NH Nieuws. En dus krijgt ze vaak vragen over het wel en wee in het vaak eigenwijze dorp aan het Markermeer. De laatste jaren ging dat vaak over Zwarte Piet en waarom hij uitgroeide tot een symbool van verzet. Nu hij ook in Volendam verdwijnt, legt Smit uit hoe die discussie de afgelopen jaren werd beleefd. En waarom het dorp toch overstag is gegaan.

Eerst terug naar het begin. Begin de vorige eeuw kwam de Goedheiligman en Zwarte Piet al met een botter (visserschip) aan in de haven van Volendam. Een feestelijk onthaal met honderden Volendammers op de dijk. Daarna reed hij op zijn witte schimmel door Volendam. Dit doet hij nu al meer dan honderd jaar. Vanaf dit jaar is Zwarte Piet niet langer welkom en dat is tegen het zere been van veel Volendammers.

Dorpsgenoot Dick Bond kent onze dorpsaard als geen ander. Als vrijwilliger bij het Volendams Museum is hij specialist: "Een Volendammer heeft bepaalde karaktereigenschappen. Verzet zit al heel erg lang in onze genen."

Tekst gaat verder onder foto.

Hij legt uit dat het verzet tegen het afschaffen van Zwarte Piet in veel langere historische context moet worden geplaatst. Bond gaat direct een paar honderd jaar terug in de tijd: "Ruim 95 procent van de Hollanders boven de rivieren werd in de zestiende eeuw protestant." De Reformatie, ook wel Hervorming genoemd, was een invloedrijke zestiende-eeuwse beweging die leidde tot het ontstaan van protestantse kerken. Maar niet in Volendam.

Bond: "De Volendammer bleef katholiek terwijl alle dorpen en steden om ons heen zoals Edam protestant werd. We zeggen vaak dat Edammers dwars zijn, maar Volendammers zijn dwars", lacht hij.

Racisme

De actievoerders die pleiten voor de afschaffing van Zwarte Piet - en vorig jaar hun weg vonden naar Volendam - vinden dat Volendammers racistisch zijn, door vast de houden aan de traditie. "Onzin", zegt Bond. "Want Volendam is het grootste migrantendorp van Nederland. Al sinds de zeventiende eeuw komen mensen van Joodse afkomst die tot het Christendom bekeerd zijn en Duitsers voor seizoenswerk in Volendam. En die zijn ook gebleven. Iedereen is welkom."

En zo gaat Bond nog even door over onze geschiedenis en hoe wij in tijden van oorlog vluchtelingen hebben opgevangen. Maar dat waren geen mensen van kleur. "Die waren hier toen nog niet, maar ook die zijn welkom. Wie zegt dan van niet?"

De zwartepietendiscussie en protesten vonden vooral in de grote steden plaats. In Volendam ging het Sinterklaasfeest met tientallen zwarte pieten gewoon door. Want hier ging dit toch niet veranderen, was de heersende gedachte. Dat kán simpelweg niet want dan worden de pieten, vaak gespeeld door familieleden, herkend. En wij 'Volendammers' vinden Zwarte Piet geen racisme.

De discussie trok de afgelopen jaren verder het land in en hoe bekend Volendam ook is, pas vorig jaar wisten de anti-Zwarte Piet- demonstranten de weg naar ons vissersdorp te vinden. Volgens de actiegroep Kick Out Zwarte Piet is Volendam nog een van de weinige gemeenten waar traditionele zwarte pieten rondlopen tijdens de intocht. Ze kondigden vorig jaar een demonstratie aan, maar de intocht ging vanwege corona uiteindelijk niet door.

Spontane demonstratie

Maar de dag voor pakjesavond zijn ze daar plots toch. Vanuit mijn huiskamer - ik woon midden in het centrum hoor ik tromgeroffel en geschreeuw. Een collega belt: "Geer! Kick Out Zwarte Piet is aan het demonstreren." Het is een onaangekondigde actie die direct flink uit de hand loopt.

Tekst gaat verder onder video.

Ik ren naar buiten en glijd bijna uit over de eierschalen. Op de markt staat een grote bus met daarin de demonstranten die met oliebollen en eieren worden bekogeld door Volendammers. Ik ben niet trots op mijn dorpsgenoten. Waarom moet dit met geweld?

We komen erachter dat marktkoopvrouw Ingrid één van de eerste was die eieren richting de anti-Zwarte Piet- demonstranten gooide. Ingrid is woest: "We hebben hier één feest en dat is Sinterklaas met zwarte pieten, en het wordt door zo'n groep steeds in het verdomhoekje gezet. Daarom heb ik, toen ze hier aankwamen twee dozen eieren gekocht en ik ben gaan gooien." Het filmpje van Ingrid wordt massaal bekeken.

Tekst gaat verder onder foto.

De volgende dag belt Ingrid ons in tranen op. "Verwijder alstublieft alle berichten over mij, want ik word bedreigd via Facebook", zegt ze. In goed overleg met Ingrid besluiten we alles online te laten staan.

Een week later zoek ik Ingrid op bij haar Tupperware-kraam op de markt in Volendam. Die staat vol bloemen. "Van Volendammers", zegt ze. "Die mij een hart onder de riem willen steken." Ze wil niet voor camera reageren, maar laat aan het einde van de dag weten dat ze haar hele kraam heeft uitverkocht.

Niet genoeg

De zwartepietendiscussie gaat intussen gewoon verder en ook Volendam verandert. Tijdens de verschillende Sinterklaas-evenementen in het dorp lopen ook andersoortige pieten mee. Het is voor Kick Out Zwarte Piet niet genoeg en tijdens een gesprek met de gemeente en de twee Sinterklaascomités kondigen ze aan ook in 2022 te gaan demonstreren.

De discussie begint weer van voor af aan en ik moet opnieuw uitleggen dat wij 'Volendammers' langzaam aan het veranderen zijn. We hadden vorig jaar ook al andere pieten, zeg ik voorzichtig.

Sinterklaascomités bedreigd

Ondertussen gonst het in het dorp van de geruchten. Zo zou er ruzie zijn tussen de twee Sinterklaascomités over de invulling van de Sinterklaasintocht. Er wordt zelfs beweerd dat de intocht misschien wordt afgeblazen. Vrijwilligers willen niet meer mee doen omdat ze worden bedreigd. Ik laat de geruchtenmachine zijn gang gaan tot deze week duidelijk wordt dat de twee Sinterklaascomités het eens zijn: "De kleur van Piet wordt dit jaar tijdens de Sinterklaasintocht in Volendam aangepast naar de huidige standaard."

De voorzitter van één van de Sinterklaascomités durft niet voor camera niet te reageren. Hij en zijn vrijwilligers worden online bedreigd door mensen die tegen Zwarte Piet zijn", vertelt hij aan NH Nieuws. Op Facebook regent het boze reacties over het besluit van de twee Sinterklaascomités. Van 'stelletjes lafaards' tot aan 'geweld en intimidatie worden dus beloond.'

De reacties van mijn dorpsgenoten zijn niet mals. Maar dat komt volgens Volendam-kenner en dorpsgenoot Dick Bond dus omdat wij nogal dwars zijn. We zijn nu eenmaal eigenwijs, ik ook! Dat zit nu eenmaal in onze genen. Maar wij als Volendammers kunnen niet als enige achterblijven? Op naar nieuwe tradities voor iedereen!

Zondag 13 november komt de Goedheiligheid weer aan in de haven Volendam. Iets waar ik als Volendammer enorm naar uitkijk. En oh ja: wees lief met reageren. Ook ik ben een Volendammer.