Winkelstraten steeds leger: "Met alleen verkopen, verkopen, verkopen overleef je niet"
Het aantal lege etalages in winkelstraten neemt nog steeds toe. De coronamaatregelen hebben het er niet beter op gemaakt, maar door online shoppen en de vergrijzing werd de trend al ruim voor 2020 ingezet. 'Verkopen, verkopen, verkopen' is niet genoeg om de toekomst van de winkelstraten te garanderen, zegt expert Martijn Exterkate.
In Nederland staat 15 procent van de winkels in winkelstraten leeg en ook in de Noord-Hollandse regio's is de leegstand door de jaren opgelopen. De afgelopen twee jaar kreeg vooral Amsterdam het zwaar te verduren, waar de leegstand bijna verdubbelde. Ook in kleinere steden als Bloemendaal of Den Helder verschijnen steeds meer lege etalages.
Martijn Exterkate van ruimtelijk-economisch adviesbureau Stec Groep doet er onderzoek naar. "Grote steden als Amsterdam trekken wel weer bij, daar willen ketens zich graag vestigen. Het zijn vooral kleinere steden die het moeilijk krijgen, hoe houd je het aantrekkelijk voor bezoekers? Het is oppassen voor een neerwaartse spiraal van leegstand in de hoofdwinkelstraten."
Online shoppen en vergrijzing
De coronamaatregelen maakten het niet makkelijk, maar de leegstand is deel van een grotere trend. Online shoppen en vergrijzing zorgen voor weinig inkomsten: mensen shoppen steeds meer online en ouderen komen niet veel in winkels. Dat is te merken in alle Noord-Hollandse regio's, waar de leegstand afgelopen jaren toeneemt.
De klassieke winkelstraten zullen veelal verdwijnen, voorspelt Martijn Exterkate van ruimtelijk-economisch adviesbureau Stec Groep. Door de coronamaatregelen waren de winkelstraten afgelopen twee jaar behoorlijk leeg, maar dat herstelt nu vrij snel weer. Ondanks de herstelde bezoekersaantallen denkt Exterkate dat er nu structureel minder geld naar de winkels gaat. Een leuk dagje uit willen we nog wel, maar dat betekent meer dan alleen winkelen.
Alleen verkopen werkt niet
"Met alleen verkopen, verkopen, verkopen overleef je het niet. De winkelstraat van de toekomst is niet zozeer een winkelstraat, maar meer een centrum met een mix van cultuur, horeca en winkels, een totaalbeleving." Exterkate noemt Haarlem als goed voorbeeld: "Er gebeurt veel op straat en de winkelleegstand is hier heel laag. Er is een goede samenwerking tussen horeca, cultuur en winkels en ook wordt er nagedacht over het verspreiden van bezoekers."
Stadsgeograaf Bas Spierings noemt ook de mix, van horecazaken, kleinschalige medische voorzieningen, bibliotheken, buurthuizen, culturele instellingen en de maakindustrie als goede aanvulling op winkels. Ook vertelt hij eerder aan NH Nieuws dat bepaalde mengvormen een mogelijke oplossing voor de leegstandsproblematiek zijn. "Je ziet steeds vaker dat verschillende functies zich gaan mengen. Bijvoorbeeld een boekwinkel die koffie verkoopt, maar je zou ook kunnen denken aan een café of restaurant die meubels verkoopt."
En inderdaad, er duiken steeds meer combinaties op. Zoals kledingboetiek Reinders Foodfashion in Beverwijk, waar je niet alleen kleding kun kopen, maar ook cupcakes, cappuccino en pulled pork. Of het Phonelab in Amsterdam, die online accessoires verkopen en de fysieke winkels gebruiken om telefoons te repareren.
Daarnaast zullen winkelpanden verbouwd moeten worden, naar meerdere kleine winkels. Ketens hebben minder behoefte aan grote panden, omdat veel mensen online shoppen. Ook voor kleinere winkels zijn de grote panden niet interessant.
Leegstand zorgt voor meer leegstand
Een beetje leegstand zorgt voor afwisseling van winkels, maar de 15% leegstand is overdadig en heeft een heel negatief effect. "Winkels profiteren van winkels naast zich, dat zorgt voor meer bezoekers, als een soort ecosysteem dat elkaar versterkt. Leegstand maakt het minder aantrekkelijker voor bezoekers en zo krijg je nog meer leegstand. Je hebt winkels daarom het liefst gebundeld, in een klein gebied."
Ondanks het verminderde winkelen heeft Exterkate genoeg ideeën om leegstand tegen te gaan. Ondernemers, eigenaren en de gemeente moeten goed samenwerken in het winkelgebied, bijvoorbeeld evenementen te organiseren, te vergroenen en te zorgen voor meer verblijfsplekken, zoals bankjes, in de straat.
Gemeenten kunnen ook bijdragen met beleid over de concentratie van winkels en het transformeren van gebouwen. Aankomende vier jaar trekt de overheid 100 miljoen uit om gemeentes te ondersteunen winkelgebieden anders in te richten en toekomstbestendig te maken.