Bezwijkt pensioenfonds Zeist onder de druk van klimaatactivisten? 'Er zijn geen excuses meer'

Pensioenfonds Zorg en Welzijn in Zeist wordt steeds verder in het nauw gedreven. Vandaag begint een meerdaags klimaatprotest bij het bedrijf. Het is al de elfde actie in een paar maanden tijd. Maatschappelijke organisaties, pensioendeelnemers en bezorgde bewoners eisen dat het fonds stopt met miljardenbeleggingen in fossiele brandstoffen. Gaat PFZW overstag? En zo ja, komen de pensioenen dan in gevaar?

PFZW is het pensioenfonds voor de sector zorg en welzijn. Wie dus bijvoorbeeld verpleegkundige is, zit automatisch bij het bedrijf uit Zeist. Je kan niet overstappen zoals bij een zorgverzekering of energiebedrijf. De beleggingen van PFZW worden uitgevoerd door PGGM.

Josee van der Veer, gepensioneerd verpleegkundige, is teleurgesteld in het fonds. "Ik ben me pas wat later bewust geworden van de beleggingen in fossiele brandstoffen. Je verwacht dat ze, net als wij zorgverleners, bezig zijn met de gezondheid van mensen." Met eigen ogen zag ze wat luchtvervuiling betekent voor astmapatiënten. "Dan is dit onbegrijpelijk. Terwijl wij als zorgmedewerkers mensen proberen te genezen, investeert mijn pensioenfonds in mensen ziek maken."

Het kantoor van het pensioenfonds is al een paar keer bezet door activisten. Er is ook druk uit Zeist zelf. Een aantal bezorgde buurtbewoners zit bij het fonds en wil een fossielvrij pensioen. Eind vorige maand was er bijvoorbeeld nog een stoepkrijtactie voor de poort van PFZW. "Het protest wordt steeds breder gedragen. Ik sluit niet uit dat het fonds gaat stoppen met dit soort beleggingen", zegt Jelle Zijlstra van Greenpeace.

PFZW wil andere weg bewandelen

Het fonds in Zeist, dat onder meer aandelen Shell heeft, wil best de dialoog aangaan met de klimaatactivisten, maar heeft steeds gezegd niet bereid te zijn om per direct afstand te doen van de fossiele beleggingen.

In een verklaring naar aanleiding van de protesten staat: "We willen onze invloed als aandeelhouder behouden om energiebedrijven actief aan te sporen tot het vormgeven van hun bijdrage aan de energietransitie. Hun expertise en hun risicokapitaal is nodig voor deze zeer complexe en kostbare omschakeling. Met het verkopen van belangen lopen we bovendien de kans op kopers die geen verantwoordelijkheid voelen voor het klimaatvraagstuk."

PFZW zegt zich wel degelijk zorgen te maken over het milieu. De CO2-voetafdruk van de aandelen is volgens het fonds al meer dan gehalveerd en PFZW stemde tegen de nieuwe klimaatstrategie van Shell. "Niet om het bedrijf in het strafbankje te zetten, maar om ze aan te sporen tot nog meer ambitie", zei bestuursvoorzitter Joanne Kellermann toen. PFZW vindt vooral dat Shell een actievere rol moet spelen bij het veranderen van de energie-infrastructuur. Ook met andere ondernemingen zegt het bedrijf kritisch in gesprek te zijn over hun bijdrage aan de energietransitie.

Vorig jaar maakte ABP, het grootste pensioenfonds, bekend te stoppen met de fossiele industrie. De druk op PFZW, het op een na grootste pensioenfonds, is daardoor alleen maar toegenomen. Maarten de Zeeuw, expert klimaat & energie bij Greenpeace Nederland: "Overstromingen in Limburg, ijskappen die smelten, ouderen die overlijden aan hitte en extreme droogte in de hoorn van Afrika. De klimaatcrisis is hier en nu. Deze gevaarlijke investeringen in olie en gas moeten nu klaar zijn, hier zit geen enkele toekomst in." De actievoerende organisaties stellen: "2,4 miljard is het bedrag dat PFZW belegt in fossiele energie. Dat is 83 procent van de energiebeleggingen, tegenover 17 procent in duurzame energie."

Pensioenen in gevaar?

De vraag is in hoeverre het mogelijk is voor PFZW om afstand te nemen van de fossiele beleggingen. Krijgen deelnemers hun pensioen dan nog wel? Stoppen brengt de oudedagsvoorziening niet in gevaar, blijkt uit onderzoek van de Groningse hoogleraren Bert Scholtens en Auke Plantinga.

De twee wetenschappers vergeleken beleggingsportefeuilles mét en zonder fossiele bedrijven over de periode 1973 tot en met 2016. "De conclusie is dat het verkopen van olie-, gas- of kolenaandelen nauwelijks invloed heeft op het rendement", zegt Plantinga. "Olie deed het over de decennia beter, maar in een bredere portefeuillecontext niet veel en er zijn ook oplossingen te vinden om het rendementsverschil te compenseren. Dat afscheid nemen van fossiele beleggingen dus pensioenen gaat kosten, wat tegenstanders vaak zeggen, kan ik niet onderschrijven. Dat hoeft helemaal niet."

Het argument dat fossiele bedrijven als Shell onderdeel zijn van de oplossing voor de klimaatcrisis, sluit Plantinga niet uit. "Ik denk dat dat best wel waar kan zijn. Voor de beleggingsrendementen maakt het natuurlijk niet veel uit, maar de vraag is wel hoeveel tijd hebben we nog om over te schakelen. Die tijd is er misschien helemaal niet. Voor de lange termijn heeft de fossiele industrie een beperkte looptijd en liggen groene, duurzame beleggingen meer voor de hand."

Gepensioneerd verpleegkundige Van der Veer vindt dat er geen tijd te verliezen is. Ze ziet dat steeds meer mensen uit de zorg zich tegen de fossiele beleggingen keren en hoopt sterk dat de toenemende druk vruchten af gaat werpen. "We bevinden ons midden in een klimaat- en gezondheidscrisis. Daarbij worden mensenrechten over de hele wereld door de fossiele industrie ernstig geschonden. Deelnemers van Pensioenfonds Zorg en Welzijn willen een gezonde en rechtvaardige samenleving. Er is daarom echt geen excuus meer om niet uit de fossiele beleggingen te gaan."