25 jaar Trimbos, de mijlpalen en uitdagingen: 'Steeds meer mensen hebben hun eigen waarheid''

In een kwart eeuw groeide het uit tot een begrip: Trimbos in Utrecht, hét onafhankelijke Nederlandse kennisinstituut op het gebied van alcohol, tabak, drugs, verslavingszorg en mentale gezondheid. Er werken inmiddels 240 mensen. Vandaag wordt de 25ste verjaardag gevierd. "Behalve terugkijken willen we dit jubileum vooral ook aangrijpen om vooruit te kijken", zegt bestuursvoorzitter Bert van der Hoek.

Games, schermgebruik, online gokken, de coronacrisis, polarisatie, verwarde personen, lachgas: noem een onderwerp en Trimbos doet er onderzoek naar. Het instituut ontstond in 1996 uit een fusie van het Nederlands centrum Geestelijke volksgezondheid en het Nederlands Instituut voor Alcohol en Drugs. Het werd vernoemd naar psychiater Kees Trimbos. De essentie van zijn benadering is recht overeind blijven staan bij het instituut: het leveren van bouwstenen om op (wetenschappelijk) gefundeerde wijze in te grijpen.

Eigen waarheid

Nu de maatschappij in razend tempo verandert, is het kennisinstituut misschien wel belangrijker dan ooit. Onder meer door technologische ontwikkelingen, de vergrijzing en snelle veranderingen op de arbeidsmarkt is er een groeiende groep Nederlanders die het niet meer bij kan benen en mentaal ongezonder wordt.

"De verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden worden groter", zegt Van der Hoek. Daarnaast laat de coronacrisis sporen na. "We merken dat steeds meer mensen hun eigen waarheid hebben. Dat ze informatiekanalen gebruiken die hun eigen mening ondersteunen en nauwelijks nog op zoek zijn naar kritische noten, met alle gevaren van dien. Laten we nou de kennis van universiteiten en onafhankelijke instituten als Trimbos waarderen en benutten. Als iedereen zijn eigen waarheid zoekt, is dat niet duurzaam. Dat leidt tot polarisatie en tweespalt in de samenleving terwijl we elkaar juist nodig hebben."

Het Trimbos-instituut probeert daarom altijd de groepen waarnaar het onderzoek doet te betrekken bij de opzet en de resultaten. "Uiteindelijk gaat het niet om de kennis op zich, maar om wat je ermee wil bereiken. Wat ons betreft staat de kennis altijd in dienst van de samenleving. Het is cruciaal dat de kennis ook terechtkomt bij de mensen die het betreft en dat zij het ook geloven en er echt iets aan hebben.

Van der Hoek pleit ervoor dat de overheid bij elk besluit ook de mentale gezondheid meeweegt. "In Finland gebeurt dat al." Een belangrijke verandering is al ingezet. "De afgelopen jaren opereren wij steeds meer aan de voorkant; het voorkomen van mentale problematiek en middelengebruik, zoals bij het tabak- en alcoholbeleid. Die ervaring willen we de komende jaren ook voor de mentale gezondheid inzetten."

De geestelijke gezondheidszorg barst intussen uit haar voegen en dan vooral met lichtere, psychosociale problemen die hun oorsprong vinden in de maatschappij, ziet het Trimbos. Het instituut stelde eerder een herordening van de ggz voor om veel persoonlijke ellende en onnodige kosten te voorkomen. Centraal daarbij staan onder meer preventie en technologie. "Als we de ggz willen hervormen, moeten we de kennis die daarvoor nodig is bundelen en maximaal benutten. Met onze diepgravende kennis over de mentale gezondheid in Nederland en ons netwerk in de ggz-sector, kan het Trimbos-instituut hier een bijdrage aan leveren."

Mijlpalen

Hoewel het instituut graag vooruitkijkt, is een blik op het verleden zeker interessant. Wat zijn de mijlpalen van 25 jaar Trimbos? Stoptober, NIX18, Ik pas. Bijna allemaal kennen we de campagnes waarbij het instituut betrokken is. Van der Hoek noemt als een van de belangrijkste wapenfeiten de Nationale Drugsmonitor. "Dat is echt een klassieker. De monitor geeft al 25 jaar inzicht in de trends en ontwikkelingen op het gebied van middelengebruik zoals alcohol, tabak en drugs. Het is jaarlijks echt een dikke pil van zo'n zes centimeter, maar we hebben nu bijna een digitale versie. De monitor wordt dan flexibeler, beter hanteerbaar en interactiever."

Een ander wapenfeit waar het Trimbos trots op is, is de NEMESIS-studie die al 25 jaar inzicht geeft in de oorzaken, het verloop en de behandeling van psychische aandoeningen. "Dit onderzoek blinkt echt uit omdat we er zes- tot zevenduizend Nederlanders anderhalf uur voor interviewen. Heel bewerkelijk, maar erg diepgravend. Het laat vooral professionals en beleidsmakers zien hoe het met de geestelijke toestand van de Nederlander is gesteld."

Symposium

Veel van de mijlpalen zijn behaald dankzij samenwerking, benadrukt de bestuursvoorzitter. "Daarom grijpen we dit jubileum aan om deze mensen vandaag tijdens een symposium bij elkaar te brengen voor een gesprek over waar we vandaan komen, waar we naartoe willen en hoe we daar gezamenlijk kunnen komen." Onder anderen Paul Schnabel, Paul Verhaege, Jetta Spaanenburg, Mario van Mierlo, Marloes Kleinjan en Lex Staal komen aan het woord. Uitgenodigd zijn landelijke en lokale overheden en organisaties die zich inzetten voor mentale gezondheid en middelengebruik, waar het Trimbos-instituut veel mee samenwerkt.

"Ook de komende 25 jaar willen we onze kennis en expertise ten aanzien van mentale gezondheid en middelengebruik inzetten voor een veerkrachtige, veilige en inclusieve samenleving", aldus bestuursvoorzitter Bert van der Hoek.