"Er zouden zwarte lange gewaden in de kamer hangen die niet van een student kunnen zijn. Het zou er niet eens toe moeten doen. Maar ik ben islamitisch en midden in de ramadan in de zomervakantie komen controleurs langs. Dit zijn normale kleren", vertelt Sahar aan NOSop3. Haar verhaal staat niet op zichzelf. De redactie heeft samen met onderzoeksjournalistiekplatform Investico meerdere (oud)-studenten gesproken die volgens de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) fraudeerden met hun uitwonende beurs.
Vanwege haar zorgopleiding en thuissituatie wil Sahar graag op zichzelf wonen, en trekt ze bij haar grootouders in. "Daar was meer ruimte en zo kon ik ook nog eens opa helpen", vertelt ze. Het gaat goed, tot ze ontdekt dat er thuis mensen zijn geweest toen ze er niet was. "Het was voor mijn opa onduidelijk wie ze waren. Hij was op leeftijd, had gezondheidsproblemen en sprak de taal niet goed." Het blijken controleurs, die constateren dat Sahar er niet woont.
Zoiets overkomt ook Zahra, die bij haar broer intrekt. Bij haar staan de controleurs een aantal keer voor een dichte deur. Ze ondervroegen de buren. "Die keken me aan alsof ik iemand had vermoord. Toen ik vroeg wat er was, vertelden ze dat DUO langs was geweest."
Bewijs op bewijs
Sahar kreeg een brief van DUO. "Ik moest duizenden euro's terugbetalen. Ik ging uit van een foutje en dacht: daar bel ik wel even achteraan. Het bleek moeilijker dan gedacht." DUO is ervan overtuigd dat Sahar fraudeert. Bezwaarschriften worden afgewezen en rechtszaken die ze aanspant verliest ze.
"Ik heb bewijs op bewijs verzameld. Bonnen van besteld eten op dit adres, verklaringen van mijn buren en een verslag van mijn rijinstructeur die mij er altijd kwam ophalen", vertelt ze. Dat is niet alles. "Foto's van mijn spullen, foto's van mezelf in het huis, noem maar op. DUO bleef alleen teruggrijpen op het rapport van de controleurs, waarin stond dat er geen spullen van mij waren aangetroffen, maar wel lange, donkere gewaden."
Ook Zahra spant rechtszaken aan. Haar buurvrouw die met de controleurs sprak, heeft achteraf spijt. "Ze schreef een verklaring voor me waarin stond dat ze wel moest meewerken. Anders was ze medeplichtig, zeiden ze."
Na acht jaar krijgt Zahra bij de hoogste bestuursrechter gelijk. Niet omdat de rechter inziet dat ze geen fraudeur is, maar omdat een van de controleurs een onbevoegde stagiair blijkt te zijn. "Ik moest 13.000 euro terugbetalen, dat is nu van de baan. Maar niet omdat ze denken dat ik onschuldig ben. Mijn goede naam is door het slijk gehaald."
Sahar lukt het niet om de fraudezaak te winnen en na talloze pogingen legt ze zich erbij neer. "Ik ben DUO aan het terugbetalen, terwijl ik recht had op dat geld. Ik heb een extra baan genomen omdat ik het anders niet zou redden."
Mijn goede naam is door het slijk gehaald, ik ben geen fraudeur.
Sahar komt financieel in de knel, en het raakt haar ook mentaal. "Zoiets heeft heel veel impact. Ik heb er sindsdien echt moeite mee dat mensen misschien denken dat ik een fraudeur ben. Het heeft me veel stress gegeven."
Zahra loopt ptss op en durft bijna niet meer naar buiten. Ze sleept DUO opnieuw voor de rechter, ditmaal voor de geleden schade. "Op één punt kreeg ik gelijk, de psychische schade waar ik mee te maken kreeg als gevolg van het onterechte besluit. Mijn wereld is ingestort. Ik wilde altijd advocaat worden. Maar dat hoeft niet meer, niet in dit rechtssysteem." Ze krijgt een schadevergoeding van een paar duizend euro.
"Het ergste vind ik nog dat opa zich heel lang schuldig heeft gevoeld, dat hij toen de controleurs binnenliet", zegt Sahar. Maar hij is natuurlijk niet degene die fout heeft gehandeld. Dat waren anderen."
NOS op 3 sprak met gedupeerden en advocaten en ging langs bij DUO om te vragen hoe zij ernaar kijken:
