Middelbare scholieren slapen vaak te kort, waardoor ze moe in de klas zitten. Daarom is het beter als scholen later beginnen. Dat zeggen slaapexperts, neurowetenschappers en chronobiologen (die het bioritme onderzoeken) tegen NOS Stories.
Iemand van 16 wordt gemiddeld pas na elf uur 's avonds slaperig. Dat heeft te maken met een veranderende biologische klok. "Maar jongeren hebben wel tussen de acht en tien uur slaap nodig. Dat red je niet als je weer vroeg op moet voor school", zegt slaapdeskundige Hans Hamburger.
Daar komt bij dat middelbare scholieren vaak een langere reistijd hebben dan kinderen op de basisschool. Daardoor stappen ze, zeker in de winter, nog in het donker op de fiets. "Dat zorgt ervoor dat je in de nachtstand blijft staan. Door zonlicht in de ochtend ben je alerter en kun je je beter concentreren", legt hoogleraar neurofysiologie Joke Meijer uit.
Samen met experts bouwde NOS Stories aan het ideale schoolrooster. En wat willen scholieren zelf het liefst?
Te kort slapen heeft volgens chronobioloog Thomas Kantermann negatieve invloed op de schoolprestaties. "Een half of heel uur later beginnen, en dus langer slapen, is al beter. Om negen uur als je bijvoorbeeld in een stad woont en je school dichtbij is. En om tien uur als je op het platteland woont en je school wat verder weg is."
Later beginnen betekent trouwens niet dat leerlingen de avond van tevoren ook later gaan slapen. Onderzoek laat zien dat de slaap echt wel wordt verlengd, zeggen de experts.
Later uit school?
Een aantal middelbare scholen experimenteert al met later beginnen, of heeft dat al definitief ingevoerd. Zoals het Jacob van Liesveldt College in Hellevoetsluis. Daar begonnen de lessen eerst om tien voor half negen, maar sinds een aantal jaar om negen uur.
"Als je iets weet van het puberbrein, dan begrijp je dat leerlingen net iets later beginnen heel fijn vinden. Ook komen veel leerlingen van ons uit de regio, dus die moeten een stuk reizen. Dan is later op de fiets stappen prettiger, zeker om ook wat zonlicht te pakken", zegt directeur Wim van den Eshof.
Maar niet alle scholen zien de latere begintijd zitten. Volgens hen betekent dat automatisch ook dat de lessen langer doorgaan. En dan kunnen scholieren 's middags in de knel komen met het maken van huiswerk, of bijvoorbeeld hun sport- of muziekles.
In Hellevoetsluis hebben ze daar over nagedacht. "We hebben de lessen ingekort van 50 minuten naar 45 minuten. In die tijd bleken we dezelfde lesstof te kunnen behandelen", zegt Van den Eshof. Wie extra les wil in bijvoorbeeld wiskunde, kan nog wel eerder op school terecht. Deze 'plusuren' starten op de oude begintijd en worden meegerekend om aan de lesurennorm te voldoen.
Ochtend- en avondmensen
Behalve de begintijd, zien deskundigen nog meer verbeterpunten in het 'traditionele' schoolrooster. Zoals vaker beginnen met een gymles, liefst buiten in de zon, of met een andere les waarbij je niet wordt overladen door moeilijke lesstof. Zoals een film kijken bij geschiedenis.
Toetsen en ingewikkelde materie kunnen het beste aan het begin van de middag komen. "Op dat moment zijn er geen verschillen meer tussen ochtend- en avondmensen. Zij presteren dan ongeveer even goed", legt Kantermann uit.
Wat van deskundigen ook op de schop mag: de pauze. "We gaan er nog steeds van uit dat iedereen daar op hetzelfde moment aan toe is. Laat leerlingen dit zelf bepalen. Als je lekker bezig bent, kun je beter eerst nog iets afmaken en dan pas pauze nemen", vindt Harold Bekkering, hoogleraar sociaal-cognitieve neurowetenschappen.
Scholieren meer zelf laten bepalen vinden de meeste experts sowieso belangrijk. Stel ook geen vaste eindtijd in, zegt hoogleraar cognitieve psychologie Stefan van der Stigchel. "Nu denken scholen nog heel erg in hoeveel uren per week ze les moeten geven. Dat moet flexibeler zijn: laat leerlingen naar huis gaan wanneer ze willen, zolang ze hun opdrachten maar af hebben."
Redactie door Maxime de Vries, Jasper Piersma en Danny Simons