Meisjes met anorexia kunnen op zogenoemde pro-anorexiasites tips uitwisselen om te vermageren. Een gevaarlijk fenomeen, waar nu nog een risico bij komt. Op die sites zijn ook 'coaches' actief, die meisjes aansturen en zelfs straffen of uitschelden als ze niet streng genoeg voor zichzelf zijn. Die 'pro-ana-coaches' zijn vaak geen lotgenoten, maar mannen die doelbewust meisjes met een eetstoornis opzoeken om naaktfoto's of zelfs seks van hen te krijgen.
Dat blijkt uit de eerste resultaten van een onderzoek van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM), GGZ Rivierduinen Eetstoornissen Ursula en Proud2Bme, waar NOSop3 inzage in kreeg.
De onderzoekers schrokken van de bevindingen en daarom komen ze nu al met de eerste conclusies naar buiten. Ze willen meisjes, hun ouders, opsporingsdiensten en andere betrokkenen waarschuwen voor de risico's.
Intimideren, manipuleren en vragen om naaktfoto's. In deze video leggen we je uit hoe die pro-ana-coaches te werk gaan:
Om te weten te komen wie die pro-anorexiacoaches zijn, plaatsten de onderzoekers twee nepprofielen op openbare fora van meisjes met anorexia die hulp zochten bij het afvallen: Jisse van 14 en Sarina van 15. Ze kregen binnen korte tijd 45 reacties van pro-ana-coaches. Dat bleken vrijwel allemaal mannen. Meer dan de helft vroeg vrijwel direct om foto's, liefst in ondergoed of naakt, als 'bodycheck'. Een aantal bood afvalhulp aan in ruil voor fysieke seks.
De onderzoekers schrokken vooral van het dwingende karakter van de vragen naar foto's. Shamir Ceuleers van het CKM: "De pro-ana-coaches waren heel direct en zeiden dingen als 'ik wil je helpen, maar dan moet je wel nu naaktfoto's leveren'. Of: 'Ik ga je helpen, maar dan moet je wel seks met me hebben'. Ze spelen duidelijk in op de kwetsbaarheden en onzekerheden van het meisje."
Als meisjes niet meewerkten, waren de coaches fel. "Met reacties als: 'Wil je soms een dik vet varken blijven?' Het gaat hier om jonge meisjes, vaak met een laag zelfbeeld, die ook nog eens extra kwetsbaar zijn omdat ze een eetstoornis hebben." Ook dreigden coaches met het publiceren van gedeeld fotomateriaal of zeiden ze langs hun huis te komen, als de meisjes niet deden wat ze vroegen.
Hoogleraar Eric van Furth, ook betrokken bij het onderzoek, legt uit dat de mannen geraffineerd gebruikmaken van de ziekte van de meisjes. "Pro-ana sluit aan bij de strenge gedachten die meisjes hebben over uiterlijk, eten en gewicht. Die beschrijven zelf dat ze zo overgenomen worden door die gedachten, dat ze op zoek gaan naar dit soort hulp. Coaches nemen als het ware die strenge gedachten over en worden de strenge meester op het gebied van hun eetstoornis."
Seks als dank
De onderzoekers hebben tot nu ook 60 meisjes gevraagd naar hun ervaringen. Het gaat dan om meisjes die op pro-ana sites of in pro-ana-groepen actief zijn. Ongeveer 70 procent was minderjarig. Van die groep gaf 96 procent aan dat ze gevraagd zijn om foto's te sturen, vrijwel altijd in ondergoed of naakt. Meer dan de helft van de coaches wilde fysiek afspreken en in zo'n 20 procent van de gevallen vroeg de coach ook seks als bedankje voor het helpen afvallen. Dat leidde in enkele gevallen ook echt tot gedwongen seks tussen een coach en een meisje.
Naaktfoto's van minderjarige meisjes vragen en delen is kinderporno en dus strafbaar. Maar geen van de meisjes deed aangifte. Sterker nog: veel meisjes spraken in dit onderzoek nu voor het eerst over hun ervaringen. Ze schamen zich voor wat hen is overkomen.
Doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van het probleem, niet het opsporen van daders, benadrukken de onderzoekers. In één zaak maakten ze een uitzondering. Dat ging om een online groep waar hun 'lokmeisje' aan werd toegevoegd en waarin mannen kinderporno deelden. Daarvan hebben ze meteen melding gemaakt bij justitie.
Meer onderzoek
Het onderzoek naar de pro-ana-coaches gaat nog door tot de zomer, net als de interviews met meisjes, die zich nog kunnen melden als ze hun ervaringen willen delen. Maar de onderzoekers verwachten niet dat hun bevindingen nog veranderen. "Er zit nauwelijks verschil in onze ervaring met de nepprofielen en de verhalen die we horen van meisjes. We hopen vooral meer te weten te komen over de wijze waarop deze mannen precies te werk gaan."
Aanleiding voor dit onderzoek was een rechtszaak in 2013 tegen Bob J., een man die zes meisjes met een eetstoornis naar zijn huis lokte om hen te verkrachten. Uit het buitenland kwamen ook signalen over mannen die meisjes met anorexia online benaderden. Betrokken deskundigen wilden toen weten of er in Nederland een breder probleem was met pro-ana-coaches.
En dat blijkt dus het geval. Na de zomer wordt het onderzoek afgerond en volgen er aanbevelingen, bijvoorbeeld over wat politie en justitie kunnen doen om deze meisjes beter te beschermen.