Jonge Brazilianen in Nederland maken zich zorgen over hun land. Vandaag is de laatste ronde van de presidentsverkiezingen en met name de grootste kanshebber, Jair Bolsonaro, roept felle reacties op.
De rechtse oud-legerkapitein Bolsonaro staat voor in de peilingen. Zijn tegenstander, Fernando Haddad van de linkse Arbeiderspartij (PT), staat op ruim 10 procentpunten achterstand. Toch zijn de verkiezingen spannend, want in de eerste ronde stemden ook 30 miljoen Brazilianen blanco. Het is de vraag wat zij gaan doen.
In Brazilië mag je stemmen vanaf je zestiende en moet je stemmen vanaf je achttiende. Van de 147 miljoen Brazilianen die mogen stemmen, is pakweg een derde jonger dan 35.
De 25-jarige student Marcus komt uit Belo Horizonte in Brazilië en woont sinds acht jaar in Nederland. Hij volgt de politieke ontwikkelingen op de voet. "Het is een puinhoop in het land", zegt hij. Het ene na het andere corruptieschandaal kwam de afgelopen tijd aan het licht. Economisch gaat het minder goed en de werkloosheid stijgt.
Daarnaast blijft misdaad een probleem. In 2017 werden er 63.880 mensen vermoord, een record. Ter vergelijking: in Nederland kwamen toen volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 158 mensen om door moord of doodslag.
Harde hand
Het merendeel van de kiezers lijkt het tijd te vinden voor een nieuwe wind. Bolsonaro belooft de orde met harde hand te herstellen en dat spreekt veel kiezers aan. Volgens correspondent Marc Bessems is de steun voor hem groot: "Veel Brazilianen zijn de gevestigde partijen zat, zijn boos over zoveel jaar crisis en corruptie en willen iets nieuws."
Zoals de 28-jarige William, die op zijn twaalfde van Açailândia in Brazilië naar Nederland kwam. "Ik stem op Bolsonaro omdat hij tegen het huidige systeem is. Hij wil belastingen verlagen en de corruptie bij de linkse regering aanpakken. Brazilië wordt eindelijk wakker."
Bolsonaro's harde aanpak is volgens William nodig om voor verandering te zorgen. "Als je het journaal kijkt in Brazilië, gaat 90 procent over misdaad. Het is er echt gevaarlijk. Bolsonaro wil strengere wetten en regels om criminelen af te schrikken."
Madonna, Dua Lipa en Katy Perry
Maar Bolsonaro krijgt ook veel kritiek. Er zijn protesten, binnen en buiten Brazilië. Ook beroemdheden mengen zich in het debat. Popsterren als Madonna, Dua Lipa en Katy Perry hebben zich uitgesproken tegen Bolsonaro, met de hashtag #EleNao. Zij maken zich vooral druk om de positie van vrouwen. Bekende MMA-vechters, zoals de Brit Darren Till, lieten zich juist fotograferen met Bolsonaro.
Marcus schrok vooral toen Bolsonaro de eerste verkiezingsronde won. "Ik kon de uitslag niet geloven. Toen ik besefte dat het waar was, heb ik gehuild." Hij probeert nu steun voor Haddad te krijgen. "Hij is minister geweest, ervaren, en wil veel investeren in onderwijs."
De 30-jarige Thays houdt vanuit Nederland contact met bezorgde vrienden en familie in Brazilië. "Veel mensen zien Bolsonaro niet als de beste optie. Maar omdat ze de tegenstander ook niet zien zitten, denken ze dat het hun enige keus is. Dat vind ik heel jammer", zegt ze.
Marcus noemt het "een ramp" als Bolsonaro wint. Hij en andere tegenstanders zijn vooral bang voor Bolsonaro's hang naar de militaire dictatuur, die tot 1985 in Brazilië gold. Zo noemt Bolsonaro rechters overbodig. Thays vult aan: "Hij spreekt over 'echte' Brazilianen en mensen die volgens hem van buiten komen, maar die laatste groep is wel 40 procent van het land."
Ook zijn plannen om wapenbezit te versoepelen, baren een deel van de jonge kiezers zorgen. De politie moet bijvoorbeeld misdadigers kunnen doodschieten en de minimumleeftijd voor berechting van jonge criminelen als volwassenen, moet van Bolsonaro omlaag naar zestien.
Bolsonaro-aanhanger William ziet de versoepeling van het wapenbezit als een voordeel. "Ik zou me een stuk veiliger voelen als ik daar een wapen kan dragen. Bolsonaro biedt mensen de kans om zich te verdedigen. Dan denken criminelen misschien twee keer na voordat ze je beroven. "
De rechtse kandidaat liet zich ook negatief uit over vrouwen, homoseksuelen en migranten. Over een vrouwelijk parlementslid zei hij dat ze "nog te lelijk was om te verkrachten". De geboorte van zijn dochter omschreef hij als "een moment van zwakte" en hij had liever een dode zoon gehad dan een zoon die homoseksueel is.
"Ik sta ook niet achter deze uitspraken", reageert William. "Hij heeft zijn excuses aangeboden, maar niemand van de linkerkant wil dat aanvaarden. Hij is niet perfect, maar wel tegen het systeem. Dat vind ik belangrijker."
Critici zeggen dat aanhangers van Bolsonaro nepnieuws verspreiden om stemmen te winnen. WhatsApp neemt die beschuldigingen serieus en blokkeerde honderdduizenden accounts. Marcus: "Veel mensen in Brazilië hebben weinig toegang tot kwaliteitsnieuws. Wat ze horen, komt vaak via WhatsApp. Ze zijn in mijn ogen verleid met verkeerde informatie."
Als Bolsonaro wint, stopt Marcus tijdelijk met zijn studie in Nederland, zodat hij al zijn tijd in activisme kan stoppen. "Want met Bolsonaro krijgt Brazilië een zwarte toekomst", vindt hij. "Hij wil ontbossing, slechtere milieuwetten, minder rechten voor minderheden en hij gelooft niet in democratie."
Volgens Marcus is er angst onder progressieve Brazilianen. Bolsonaro heeft gesproken over schoonmaakacties onder aanhangers van de Arbeiderspartij als hij wint. De militaire politie zou de macht krijgen hen op te pakken.
Homo's bang
Ook homoseksuele jongeren zijn bang dat zij niet veilig zijn, zegt Thays. Ze vertelt dat vrienden van haar zijn bedreigd op straat door aanhangers van Bolsonaro. "Zij haten homo's en feministen. Ze roepen tegen mijn vrienden dingen als: 'Na zondag kunnen jullie niet zijn wie je nu bent, want dan beginnen we met onze grote schoonmaak.'"
William ziet dat anders. "Ik geloof niet dat hij homo's haat. Veel homo's en transgenders gaan op hem stemmen. Ook bekende homo's. Dat laten de media dan weer niet zien."
Marcus: "Als Bolsonaro wint, weet ik zeker dat een aantal jongeren het land gaat verlaten."
Thays denkt dat ook. Haar moeder heeft al vliegtickets gekocht voor haar zusje en nichtje om het land na zondag te ontvluchten. "Of de man wint of niet, wij denken dat het onveilig wordt. Hij heeft met extreme uitspraken een idee uitgedragen van haat. En hij heeft gezegd dat hij de verkiezingsuitslag alleen accepteert als hij wint. Hoe ziet ons leven er na zondag uit? Wij vrezen het ergste."
Die zorgen deelt William niet. "Ik heb hoop. Bolsonaro kan grote veranderingen in gang zetten."
