Is het werk niet af? Toch nog even onbetaald doorwerken. Ben je ziek? Regel een vervanger, of kom toch maar zelf. En word je volgens de verkeerde loonschaal uitbetaald? Helaas, het is niet anders.
Dit mag allemaal niet volgens de regels, maar uit gesprekken van NOS Mashup met jonge supermarktmedewerkers blijkt dat leidinggevenden dit soms toch zeggen. De supermarktmedewerkers hebben zelf vaak geen idee wat de regels zijn of vinden het lastig om aan de bel te trekken.
Wat mag nou wel en niet in de supermarkt? NOS Mashup zet het voor je op een rijtje:
NOS Mashup kwam in contact met deze jonge supermarktmedewerkers na een oproep op het Instagram-account NOS Kort, waarin volgers gevraagd werd om een enquête in te vullen. Dat deden bijna 5000 mensen, van wie driekwart onder de 18 jaar.
Uit de reacties bleek dat een aantal jonge supermarktmedewerkers problemen ervaart. NOS Mashup sprak daarop met bijna 200 van hen, in verschillende filialen door Nederland. Het overgrote deel werkt(e) bij Albert Heijn en Jumbo. Niet gek, omdat dat ook de grootste supermarkten zijn in Nederland, met de meeste bijbanen.
Uit de gesprekken kwamen drie belangrijke problemen naar voren: onbetaald overwerken, problemen met ziekmeldingen en uitbetaald worden volgens een verkeerde loonschaal.
1) Onbetaald overwerken
Jonge vakkenvullers worden vaak ingepland voor een paar uurtjes voor of na school. Als zij hun werk niet afkrijgen, is er een kans dat klanten lege schappen tegenkomen. En dus moeten vakkenvullers wel eens wat langer blijven om het werk af te maken.
In de cao staat dat het prima is als je in overleg met je baas nog wat langer doorwerkt, al moet het niet te vaak gebeuren. Toch blijkt dat sommige leidinggevenden druk zetten op jonge medewerkers om toch te blijven.
"Ik moest een tijdje van 6 uur 's ochtends tot 9 uur 's ochtends werken", laat een 18-jarige AH-vakkenvuller weten. "De tijd die ik ervoor kreeg was niet altijd realistisch. Maar de teamleider liet mij niet gaan voordat het af was. Daardoor kwam ik te laat op school."
In de cao is expliciet afgesproken dat alle overwerkuren in tijd of geld gecompenseerd moeten worden. In totaal spraken we 82 medewerkers van verschillende Jumbo- en Albert Heijn-winkels die zeiden dat dat in hun filiaal niet altijd gebeurt.
Een kwartier of half uur doorwerken klinkt misschien niet zo problematisch, maar jonge supermarktmedewerkers worden vaak maar voor drie of vier uur ingepland. Een kwartier of half uur zonder betaling doorwerken is dus relatief veel.
2) Ziek melden mag niet
Een ander probleem voor de door ons gesproken supermarktmedewerkers is dat het lastig is om zich ziek te melden. Veertig Jumbo-medewerkers en 55 AH-medewerkers van verschillende filialen lieten ons weten dat op hun werkplek de regel is dat je bij ziekte zélf vervanging moet zoeken. Lukt dat niet? Dan moet je alsnog komen werken.
"Het lukte me een keer niet om vervanging te regelen", vertelt een 17-jarige medewerker van de Albert Heijn. "De teamleider zei toen dat ik maar een paracetamol moest nemen. Maar ik zou me niet ziek melden als het na een paracetamol weer zou gaan."
Jonge medewerkers voelen zich dan ook soms onder druk gezet om te komen. "Ik ben een keer gaan werken met enorme buikpijn, omdat ik geen vervanging kon regelen", vertelt een Jumbo-medewerker. "De dag erna bleek ik een blindedarmontsteking te hebben."
3) Verkeerde loonschaal
Het laatste probleem dat jonge supermarktmedewerkers ervaren, is dat zij niet ingedeeld worden in de juiste loonschaal. Het gaat bijvoorbeeld om iemand die het team van vakkenvullers aanstuurt, maar het uurloon van een vakkenvuller krijgt. Of een kassamedewerker die achter de servicebalie staat, maar betaald krijgt als 'aankomend kassamedewerker'. Dit probleem kwam ook aan bod bij de YouTube-serie #BOOS:
Vooral bij kassamedewerkers is het, ondanks de cao, niet altijd duidelijk wanneer je nou recht hebt op hoger loon. In de afspraken met de vakbonden staat dat 'aankomende kassamedewerkers' na een jaar naar een hogere loonschaal doorstromen. Daarin ligt het uurloon zo'n 90 cent hoger.
Jumbo laat weten dat dit, als het goed is, inderdaad automatisch gebeurt. Toch laten meerdere kassamedewerkers van het bedrijf ons weten dat ze er al langer werken, maar nog altijd in de lagere loonschaal zitten.
"Ik sta altijd achter de servicebalie en ben verantwoordelijk voor de kluis", vertelt een 17-jarige medewerker, die al langer dan een jaar bij de Jumbo werkt. "Toen ik vroeg aan mijn leidinggevende waarom ik niet in een hogere loonschaal zat, liet die weten dat mensen onder de achttien jaar daar geen recht op hebben."
Albert Heijn interpreteert de cao anders dan Jumbo. Het bedrijf wijst op een andere passage, waarin staat dat je betaald krijgt voor het werk wat je doet. Bij dit bedrijf stroom je als kassamedewerker dus niet na een jaar automatisch door naar een hogere loonschaal, maar alleen als je achter de servicebalie staat.
Maar ook Albert Heijn houdt zich niet altijd aan de eigen regels. NOS Mashup sprak met 35 AH-medewerkers van verschillende filialen die op het laagste niveau salaris krijgen, maar wel regelmatig (aankomend) kassamedewerkers en vakkenvullers aansturen. Een aantal van hen trok aan de bel bij hun leidinggevende, maar zonder resultaat.
"Ik werk om de week als teamleider, waarbij ik de planning moet maken en het team in de gaten moet houden", vertelt een AH-medewerker. "Maar ik krijg soms minder dan de mensen die ik aanstuur. Een collega heeft dit aangekaart, maar die was opeens teamleider-af. Ook mij zien ze als een zeikerd. Ik ben bang dat als ik er weer over begin, mijn contract niet meer verlengd wordt."
Albert Heijn laat in een reactie weten: "De cao moet in al onze winkels nageleefd worden. Daar bestaat geen twijfel over. Als dat in praktijk niet gebeurt, is dat niet oké. Medewerkers kunnen zich dan altijd bij ons melden. Daar zijn verschillende wegen voor: de eigen leidinggevende of supermarktmanager, een HR-contactpersoon of een vertrouwenspersoon. Met 900 winkels en 100.000 collega's kunnen er fouten gemaakt worden. Als dat gebeurt, moeten we dat corrigeren. Als de collega's die de enquête hebben ingevuld behoefte hebben aan een gesprek, kan dat natuurlijk altijd."
Jumbo laat weten de klachten zorgvuldig te gaan bekijken. "De situaties die worden omschreven zijn - als ze voorkomen - zeer ongewenst en passen niet binnen ons beleid. We kunnen niet uitsluiten dat er soms iets niet helemaal goed gaat bij onze 70.000 medewerkers, maar bij het per abuis niet helemaal correct toepassen van de cao, zullen we dit nauwgezet onderzoeken en daarover met onze medewerkers in gesprek gaan. Medewerkers kunnen zich altijd bij ons melden. Dat kan via verschillende wegen: de leidinggevende of filiaalmanager, een HR-contactpersoon of vertrouwenspersoon."