Jeroen Gortworst
Jeroen Gortworst
"U mag mijn vonnis als een doodstraf beschouwen", zei de Amerikaanse rechter tegen turndokter Larry Nassar. De arts misbruikte jarenlang tientallen meisjes in de turnwereld, onder wie olympisch kampioene Simone Biles. Zijn straf? 175 jaar achter de tralies.
Die 175 jaar is symbolisch, want Nassar zal natuurlijk al eerder achter de tralies sterven. Volgens strafrechtadvocaat Bart Stapert - die soms strafzaken in Amerika doet - wilde de rechter hiermee een duidelijk signaal afgeven. "In deze zaak koos de rechter duidelijk de kant van de slachtoffers", zegt hij.
Een vonnis van 175 jaar is hier ondenkbaar, sterker nog: onmogelijk. Maar waarom kan het dan wel in de VS?
Een straf van 175 jaar kunnen Nederlandse rechters niet opleggen. Ons rechtssysteem verschilt met dat van Amerika. "Ieder land ter wereld en zelfs iedere individuele Amerikaanse staat kan zelf de maximumstraffen vaststellen", zegt Stapert. "Over het algemeen liggen de straffen in de Verenigde Staten veel hoger dan in Nederland."
In Amerika krijg je één straf per strafbaar feit. Als iemand bijvoorbeeld een dubbele moord pleegt met voorbedachte rade kan diegene dus twee keer levenslang krijgen.
Volgens de strafadvocaat is het getal 175 vrij willekeurig tot stand gekomen. "Eerst zou het OM 125 jaar als maximum vragen", zegt Stapert. "Maar er kwamen steeds meer slachtoffers naar voren. Er is uiteindelijk nog 50 jaar bijgekomen."
In totaal hoorde de rechter 156 meisjes en vrouwen. Nassar bekende schuld in zeven van die gevallen.
Het was me een eer en genoegen om dit vonnis uit te spreken.
Maar hoe zit dat dan in Nederland? Hier is de maximale straf die een rechter kan opleggen levenslang. Dat wordt alleen niet zo vaak gedaan: ongeveer veertig mensen zitten in Nederland de maximale straf uit. Levenslang krijg je alleen voor heel zware misdrijven. Denk bijvoorbeeld aan meerdere moorden, terroristische misdrijven of een aanslag op de regering of koning.
De kans dat iemand dan ook echt levenslang vastzit in Nederland is groot, maar dat is niet vanzelfsprekend. Kortgeleden paste het kabinet het beleid aan: iemand met een levenslange gevangenisstraf moet uitzicht hebben op vrijlating.
Dat betekent dat een commissie na 25 jaar kijkt of een gevangene in aanmerking komt voor terugkeer in de maatschappij. Daarbij spelen persoonlijke ontwikkeling en kans op herhaling een grote rol. De commissie heeft twee jaar om daar dan een beslissing over te nemen.
In Nederland is iemand onschuldig tot het laatste vonnis is uitgesproken.
In Amerika kan de straf ook samenhangen met de hoeveelheid media-aandacht van de zaak, denkt Stapert. De uitspraak van de rechter werd live uitgezonden op de Amerikaanse tv. "Men wil dat alles zichtbaar gebeurt", zegt strafrechtadvocaat Stapert. "De straffen moeten ook dienen om anderen af te schrikken. Hoe ver je daarin gaat, hangt af van de rechter."
Op de achtergrond speelt daarbij het wraak-element vaak ook een grote rol: "In Amerika laten rechters op deze manier vergelding zien door een verdachte min of meer publiekelijk te berechten en straffen."
In Nederland zijn de regels voor filmen in de rechtszaal veel strenger dan in Amerika. Volgens de Raad van de Rechtspraak mag een verdachte bijvoorbeeld nooit in beeld worden genomen, tenzij die zelf aangeeft dat geen probleem te vinden.
Rechtszaken die in vol ornaat op tv worden uitgezonden, kom je in Nederland dus niet zo snel tegen. De rechtbank hecht veel waarde aan de privacyrechten van verdachten, slachtoffers en betrokkenen. "Iemand is onschuldig totdat het laatste vonnis is uitgesproken", zegt de Raad.
