Niels Hunck is 26 en één van de weinige spermadonoren in ons land. Alle Nederlandse spermabanken hebben een tekort aan zaaddonoren. "De wachtlijst is de graadmeter", vertelt klinisch embryoloog Max Curfs. "Op dit moment wachten vrouwen anderhalf jaar op donorzaad en die tijd is nog aan het oplopen ook. Het is echt een groot probleem."
Het is moeilijk een goed beeld te krijgen van de daadwerkelijke omvang van het tekort. Een deel van de mensen met een kinderwens staat niet op een wachtlijst of experimenteert thuis met donorzaad. Ook importeert een aantal vrouwen zelf zaad, bijvoorbeeld uit Denemarken.
Voor goed zaad betaal je in Denemarken de hoofdprijs.
"De echte omvang van de vraag kennen we niet", vertelt dokter Curfs, die is verbonden aan het Isala Fertiliteitscentrum in Zwolle. "Er is een heel grijs circuit van mensen die het thuis proberen of hun fortuin online zoeken. Dat is een uitweg die veel risicovoller is, omdat je niet weet of de donor soa's of andere erfelijke aandoeningen heeft."
Anoniem doneren
Sinds een wetswijziging in 2004 mogen mannen niet meer anoniem doneren. De donor stemt ermee in dat donorkinderen zijn persoonsgegevens mogen inzien op het moment dat zij zestien worden. En hem dan eventueel op kunnen zoeken.
Van de zeven spermabanken in Nederland zeggen er zes dat het aantal donoren sinds de wetswijziging is gedaald. "Rond 2004 hebben meerdere donoren zich teruggetrokken", vertelt Jacqueline Pieters, embryoloog bij Medisch Centrum Kinderwens. Zwolle denkt als enige dat de wetswijziging geen invloed heeft gehad.
Met het zaad van donoren kunnen maximaal vijfentwintig kinderen verwekt worden. "Op een gegeven moment melden steeds meer kinderen zich bij hun biologische vader", vertelt Pieters. "Bij de eerste vinden de mannen dat nog wel leuk, bij de tweede zijn ze vaak ook nog wel nieuwsgierig, maar daarna zien we dat donoren afhaken. Al die kinderen wordt mannen wat veel."
Niels heeft er geen problemen mee dat zijn donorkinderen hem straks komen opzoeken. "Als mijn nakomelingen mij willen ontmoeten dan vind ik dat prima. Ook als ze alle vijfentwintig op de stoep staan. Dat zou heel bijzonder zijn."
Toch hoeft dat van Niels ook weer niet iedere dag. Hij pakt de trein van Den Haag naar Zwolle om juist daar te doneren. "Als je uiteindelijk een gezin sticht, wil je wel dat ze een beetje op afstand wonen."
Donor-Denen
Om het tekort aan te vullen wijkt een deel van de vrouwen uit naar Denemarken en importeert het zaad zelf. Exacte cijfers van de import wil het Deense Cryos - de grootste spermabank ter wereld - niet geven. Maar ze beschikken over meer dan duizend donoren. 243 daarvan doneren niet anoniem en voldoen daarmee aan de Nederlandse standaard.
De kosten voor het buitenlandse zaad worden niet vergoed dus er zit wel een prijskaartje aan. "Gemiddeld betaal je 180 tot 700 euro per behandeling", volgens Curfs. "De prijs varieert naar de kwaliteit van het sperma. Na zes tot acht behandelingen is veertig tot zestig procent van de vrouwen zwanger. Voor goed zaad betaal je in Denemarken de hoofdprijs."
Waarom er in Denemarken sperma in overvloed is? Het antwoord ligt volgens Curfs in de volksaard. "In Nederland zijn we wel bereid iets voor een ander te doen, maar moet er iets tegenover staan. Denen krijgen niet veel meer voor hun zaad dan Nederlandse donoren maar zijn meer bereid om te geven. Ze hebben ook heel veel bloeddonoren."
