Neem een voorbeeld aan konijnen: zo wil Europa voor meer kinderen zorgen

Polen krijgen te weinig kinderen. Tenminste, dat vindt de Poolse regering. De bevolking krijgt daarom een reclamecampagne te zien, met een niet erg subtiele metafoor: ze moeten een voorbeeld nemen aan konijnen.

Konijnen zijn niet het enige Poolse wapen in de strijd tegen het lage geboortecijfer: het land heeft strenge wetten tegen abortus, en anticonceptie is alleen te krijgen met een recept van je huisarts.

Het geboortecijfer daalt in Polen al jaren: op het moment ligt het gemiddelde op 1,35 kind per vrouw. In 1990 was dat nog 2,1. In bijna heel Europa ligt het geboortecijfer onder de twee: de gemiddelde Nederlandse vrouw krijgt bijvoorbeeld 1,78 kind. Veel landen maken zich hier zorgen over: een laag geboortecijfer betekent namelijk een vergrijzende bevolking.

Polen is niet het enige Europese land waar de overheid de bevolking stimuleert om zichzelf te vermenigvuldigen. Italië gaf ouders bijvoorbeeld tijdelijk een 'babybonus' van 80 euro per maand, voor kinderen in arme gezinnen tot hun derde levensjaar. En Spanje heeft zelfs een aparte minister om de bevolkingsgroei te promoten.

Frankrijk is momenteel de Europese 'koploper' in vruchtbaarheid. Polen komt samen met Roemenië op de één-na-laatste plek. Bron: CIA World Factbook.

Dit soort maatregelen worden genomen om de vergrijzing tegen te gaan, zegt Joop de Beer van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI). "Vergrijzing komt meestal door lage geboortecijfers. Zeker omdat na de Tweede Wereldoorlog de geboortecijfers een stuk hoger waren, wordt de werkzame bevolking in Europa snel kleiner."

Toch is het stimuleren van kinderen krijgen geen effectieve manier om dit op te lossen. "Het werkt alleen op een heel lange termijn", zegt De Beer. "Het duurt toch zeker twintig jaar voor die kinderen op de arbeidsmarkt terechtkomen, terwijl juist de komende jaren de vergrijzing flink toeslaat."

Dit weerhoudt sommige Europese landen er niet van om kinderen krijgen aantrekkelijker te maken. Dat doen ze bijvoorbeeld door het gemakkelijker te maken om als ouder fulltime te werken: Frankrijk biedt bijvoorbeeld veel mogelijkheden voor kinderopvang, en Zweden biedt 480 dagen ouderschapsverlof voor beide ouders.

Toch werkt zulk beleid niet, zegt Anne Gauthier. Zij doet voor het NIDI onderzoek naar landen waar ouderschap wordt gestimuleerd. "Dit soort beleid zorgt er misschien voor dat mensen die toch al een gezin wilden stichten eerder beginnen. Maar ze nemen er niet meer kinderen door."

"Als je wilt dat het werkt, moet je een heel beleidssysteem voor werkende gezinnen hebben. Die moeten allemaal goed op elkaar aansluiten. In de praktijk blijkt dat het perfecte systeem niet bestaat. Zelfs een relatief goed beleid als in Frankrijk heeft slechts gezorgd voor een verhoging van 0,1 kind per vrouw."

De konijnencampagne zal volgens Gauthier weinig resultaat opleveren. "Zeker in Oost-Europa verandert zulk beleid vrij vaak. Dat geeft het publiek geen vertrouwen. Zij denken dan: nu lijkt het wel aantrekkelijk, maar is dit beleid er nog steeds over negen maanden?"

Ook Nederland krijgt de komende jaren te maken met meer vergrijzing, maar De Beer denkt niet dat we straks campagnes met konijntjes gaan zien. "Nederland is nogal dichtbevolkt. Sinds de jaren 70 heerst hier het idee dat de bevolking niet te groot moet worden, vanwege gevolgen als woningnood en files."