Jeanine Duijst en Loes van Langen
Jeanine Duijst en Loes van Langen
Van iemands gezicht kun je niet aflezen of hij of zij homo of hetero is. Toch? Think again, zeggen onderzoekers van de universiteit van Stanford. Zij onderzochten of het voor software mogelijk is op basis van foto's te 'scannen' of een persoon homo of hetero is. Hoe zit dat?
De twee wetenschappers onderzochten meer dan 300.000 foto's van ruim 75.000 mannen en vrouwen. Van de personen op de foto's, afkomstig van datingsites, waren er evenveel homo- als heteroseksueel.
De software kreeg telkens twee foto's te zien en kon aanwijzen welke van de twee afgebeelde personen homo is. Daarbij had het programma (bij de mannen) in 81 procent van de gevallen de seksuele voorkeur juist. Bij foto's van vrouwen had de computer het in 71 procent van de gevallen bij het rechte eind.
Testers van vlees en bloed scoorden een stuk slechter: zij raadden maar in 61 procent van de mannelijke gevallen de seksuele voorkeur goed. Bij de vrouwen lag dat op 54 procent.
Hoe zie je of iemand homo of hetero is?
Volgens de onderzoekers hebben homoseksuele mannen een nauwere kaaklijn, langere neuzen, grotere voorhoofden en minder gezichtshaar dan heteroseksuelen. Dit laatste suggereert volgens de onderzoekers dat er een verschil is in uiterlijke verzorging bij homo- en heteroseksuelen. Maar het kan ook liggen aan het niveau van testosteron dat aanwezig is in het lichaam.
Lesbiennes hadden gemiddeld genomen een bredere kaaklijn en een kleiner voorhoofd dan heteroseksuele vrouwen. Zij gebruikten minder oog-make-up dan hetero's, hadden vaak donkerder haar en droegen minder onthullende kleding. Dit laatste was te zien aan de bedekking van de hals. Ook stonden ze minder vaak lachend op de foto dan hun heteroseksuele tegenhangers.
Volgens Ronald Poppe, universitair docent informatica aan de Universiteit Utrecht, wordt het programma aangeleerd welke informatie bij een bepaald persoon hoort. Zo kwam in het onderzoek naar voren dat homoseksuele mannen minder gezichtshaar hebben. "De computer moet uiteindelijk al die patronen kunnen herkennen", zegt Poppe.
Dat verschil in foto's zie je net zo goed tussen een vlogger en iemand die netjes bij de Belastingdienst werkt.
"Dat doen de onderzoekers op verschillende niveaus. Op vrij basaal niveau herkent de computer verschillende gezichtskenmerken." Bij dit onderzoek was dat bijvoorbeeld de breedte van de neus en de kaaklijn. Uiteindelijk heeft de computer dan een profiel van hoe een homo er over het algemeen uitziet.
De verschillen tussen de foto's - die van een datingsite werden geplukt - zijn volgens Poppe deels te verklaren doordat homo's en hetero's hun identiteit op een andere manier laten zien. "Ze nemen bijvoorbeeld een foto uit een andere hoek of laten een duckface zien. Maar dat verschil in foto's zie je net zo goed tussen een vlogger en iemand die netjes bij de Belastingdienst werkt", vertelt Poppe.
Professor informatica Theo Gevers van de UvA zegt dat het onderzoek op een goede manier is uitgevoerd, "maar er zitten nog wel de nodige haken en ogen aan". Volgens hem kan de gezichtskenmerkdetectie die de onderzoekers gebruiken - om de contouren in kaart te brengen - weleens onnauwkeurig zijn.
"Ik heb de software zelf ook vaak gebruikt en als je het gezicht een beetje draait of als er schaduw op valt kan er vrij snel een fout optreden."
De claim die de onderzoekers maken - dat homoseksualiteit met ons uiterlijk aan te tonen zou zijn - daar heeft Gevers moeite mee. "Als de onderzoekers het aantal hormonen in het lichaam zouden combineren met hun resultaten, kan je pas harde conclusies trekken."
Poppe denkt dat er een stuk minder verschillen zullen zijn als er naar foto's wordt gekeken waar iedereen hetzelfde op staat, zoals paspoortfoto's. "Als iedereen in de camera moet kijken, zonder te glimlachen, lijken de foto's meer op elkaar. Dan heb je minder controle over hoe je zelf in beeld komt en hoe je identiteit tot uiting komt."
Het akeligst is de gedachte dat landen die homoseksuelen vervolgen dit algoritme gaan gebruiken tegen bepaalde mensen.
Het algoritme is volgens Peter-Paul Verbeek "fascinerend en beangstigend tegelijk". Hij is hoogleraar filosofie van mens en techniek aan de Universiteit Twente.
Het verbaast hem niet dat lichaam en geest verbonden zijn. "Maar uiterlijke kenmerken koppelen aan seksuele voorkeur en liefde is nog wel een hele stap." Ook is wat hem betreft het onderscheid tussen homo's en hetero's - dat de onderzoekers maken - niet zo zwart-wit.
"Het akeligst is de gedachte dat landen die homoseksuelen vervolgen dit algoritme gaan gebruiken tegen bepaalde mensen. Dan wordt het een heksenjacht op basis van uiterlijke kenmerken."
De onderzoekers van Stanford moeten goed nadenken of, wanneer, en voor wie ze dit algoritme beschikbaar maken, zegt Verbeek. "Het is geen onschuldige techniek."