Popcorn, rode wegzakstoelen, een wit doek en... radicalisering? Vanaf deze week speelt de film Layla M. in bioscopen door het hele land. De film, over een jong meisje dat naar Syrië afreist, trekt volle zalen en krijgt lovende recensies.
Het is niet de eerste keer dat radicalisering te zien is in een fictief verhaal. Sinds afgelopen jaar speelt Jihad de Voorstelling in verschillende theaters. En in de Schilderswijk in Den Haag zijn ze nu hard aan het repeteren voor de voorstelling Strijders. Een van de doelen: radicalisering bespreekbaar maken en zo proberen te voorkomen.
Maar werkt dat? Zorgt kunst ervoor dat minder jongeren hun biezen pakken en vertrekken naar Syrië?
Volgens regisseur Mijke de Jong kan een film daar wel degelijk een rol in spelen. "Dat was wel een van onze doelen, ja. We hebben er vier jaar research naar gedaan: ik wil dat jongeren zich in de film kunnen herkennen, al is het maar een beetje."
En die herkenning is er, volgens de Jong. "We horen van gederadicaliseerde jongeren dat ze hun eigen verhaal zien op het doek, hoewel het natuurlijk voor iedereen verschillend is."
Bij de film Layla M. zit ook een educatieprogramma voor scholen. "Docenten laten de film zien in de klas en bespreken het dan na. Dat maakt het veel makkelijker om erover te beginnen."
Nagesprekken
Sinds januari speelt Jihad de Voorstelling in theaters door het hele land. Ook daarin vertrekken jonge mensen naar Syrië, drie vrienden in dit geval. Na de voorstelling, die gemaakt is voor scholieren en mbo'ers, is er een gesprek met de zaal.
Pedagoog Nourdin el Ouali voerde die nagesprekken. "Er kwamen allemaal thema's aan de orde. Radicalisering natuurlijk, maar ook discriminatie, uitsluiting en racisme. Dat was soms best confronterend."
"We willen hiermee in de belevingswereld van jongeren duiken", vertelt El Ouali. "En open vragen stellen: wat waren je eerste indrukken, wat viel je op aan de voorstelling?"
Volgens El Ouali doen Jihad de Voorstelling en Layla M. grotendeels hetzelfde: radicalisering bespreekbaar maken. "Het is nog zo'n taboe-onderwerp. Mensen die naar de film gaan, praten erover met elkaar. Dat helpt het maatschappelijke debat verder."
Dan komt er ook nog het toneelstuk Strijders, over radicalisering in de Schilderswijk. En dat heet niet toevallig zo, vertelt Yassine Abarkane, die meewerkt aan de voorstelling. "Het stuk gaat over mensen die afreizen om te gaan strijden, maar tegelijkertijd zijn ze ook in strijd met zichzelf. Dat willen we laten zien."
De vijf spelers zijn geen professionele acteurs, maar inwoners van de Schilderswijk. "Samen hebben we het script geschreven. We vertellen de verhalen die hier echt plaatsvinden. En we laten de frustraties zien die de acteurs zelf voelen."
Strijders gaat niet alleen over radicalisering. "Het gaat over vervreemding, je niet meer thuis voelen in je land. Radicalisering is pas de laatste stap: we willen het proces daarvoor al laten zien."
Begrip
Of een voorstelling radicalisering echt tot een halt kan brengen, is lastig te zeggen, zegt Seran de Leede. Ze is onderzoeker aan het International Centre for Counter-Terrorism (ICCT).
"Maar wat zo'n film als Layla M. goed doet, is begrip kweken. Begrip, vooral bij mensen die nog niet zoveel afweten van radicalisering. De film laat zien dat niet ieder meisje dat afreist naar Syrië naïef en verliefd is. Layla is juist een vrouw met een sterke persoonlijkheid."
Voor mensen die zélf extremistische gedachtes krijgen is het effect lastiger te bepalen, vindt De Leede. "Radicalisering is zo'n persoonlijk proces. Misschien dat de herkenning in de voorstellingen jongeren helpt. Zo zien ze: hé, ik ben niet alleen, er zijn meer mensen die zich niet helemaal thuis voelen hier."