Robbie gaat regelmatig naar de GGD voor een soa-test. Iedere keer liegt hij zijn verhaal bij elkaar om niet te hoeven betalen. "Ik heb geen zin om 90 euro af te tikken als ik gewoon een check wil doen. Dus vink ik wat extra hokjes aan."
En Robbie is niet de enige. GGD's vermoeden dat er regelmatig mensen op de soa-poli komen die liegen om een gratis test te krijgen. Dat blijkt uit een rondgang van NOS op 3.
"Het is hier aan de orde van de dag", zegt een woordvoerder van GGD Gelderland-Zuid. "Onze doktersassistenten zijn bijna politieagenten geworden. Wij weten dat, omdat iedereen precies hetzelfde praatje heeft aan de telefoon. Het gaat de studentenverenigingen rond."
Strengere hantering
Sinds 2015 worden de regels voor een gratis soa-test strenger gehanteerd: alleen mensen die in een hoge risicogroep vallen, mogen zich bij de GGD laten testen. De GGD's bepalen via een screening of mensen hiervoor in aanmerking komen.
Nederlanders die niet in bovenstaande risicogroepen vallen, moeten naar de huisarts. Maar als je daar getest wordt, krijg je vanwege het eigen risico vaak een rekening op de deurmat. Dat bedrag kan oplopen tot wel 200 euro. Daarnaast is zo'n test bij je huisarts minder anoniem.
Smoesjes
En dus zijn er mensen die klachten verzinnen, liegen over hun leeftijd of hun seksverleden overdrijven. Een aantal GGD's laat weten dat mensen dit openlijk toegeven als ze eenmaal tot het spreekuur zijn toegelaten.
Ook aan de statistieken is te zien dat mensen niet altijd de waarheid spreken. "Wij weten dat bij bepaalde smoezen minder soa's worden gevonden dan verwacht", zegt een woordvoerder GGD Noord- en Oost-Gelderland. "In de praktijk ligt het vindpercentage bij die mensen opmerkelijk veel lager."
Ricardo is zo'n soa-sjoemelaar, en verzon de hele boel bij elkaar om een gratis test te krijgen, "Toen ik belde, zei ik gewoon op iedere vraag 'ja'", vertelt Ricardo.
"Ik heb zogenaamd onbeschermde seks gehad met meerdere personen, met mannen én vrouwen. En ik deed alsof ik seks had voor geld en er zelf ook voor betaald werd. Ook verzon ik er nog een paar klachten bij." Ricardo mocht meteen langskomen.
Sophie veranderde zelfs haar geaardheid voor een soa-test. "Ik ben lesbisch, maar heb gezegd dat ik hetero ben en door mijn niet-bestaande partner was getipt, omdat ik dan meer kans maakte."
"Het was lastig: ik begon met een leugen, en moest 'm het hele gesprek volhouden. Ik floepte er opeens uit dat ik een vriendin heb. Toen zei ik maar dat ik was vreemdgegaan met een man." Uiteindelijk kreeg ze de test wel.
Ook Nina vond een test te duur voor een safety check. "Als ik ervoor had moeten betalen, had ik de test niet gedaan. Er kan altijd een condoom scheuren. 150 euro voor zo’n grapje staat niet helemaal in verhouding."
Het RIVM, dat vanuit de overheid de volksgezondheid coördineert, herkent het beeld. "Ondanks de scherpe screening, lukt het mensen om een gratis soa-test te krijgen. We zien een relatie met het hoge eigen risico en de toename van het aantal GGD-testers."
Opmerkelijk: ondanks de vele twijfels van de GGD's, sturen ze bijna nooit iemand weg die met een ongeloofwaardig verhaal op consult komt.
"Als iemand eenmaal op het spreekuur terecht is gekomen, terwijl die eigenlijk niet in aanmerking komt, willen we als professionals eigenlijk liever helpen dan wegsturen", zegt GGD Zeeland. "Voor mensen zorgen is toch ons werk."
We zien ook wel eens stellen op de soa-poli die nog helemaal geen seks hebben gehad.
Volgens het RIVM is het aantal mensen dat zich heeft laten testen op een soa voor het eerst in jaren gedaald. Dat ligt volgens het instituut gedeeltelijk aan het feit dat er minder mensen geholpen kunnen worden. Wel is het vindpercentage gestegen, wat betekent dat er vaker terecht is getest.
Om die reden zijn de meeste GGD's nog altijd tevreden over de gang van zaken. "Ons vindpercentage stijgt al jaren", zegt GGD regio Utrecht. "We zien dus dat vaak wél de juiste mensen op ons spreekuur terechtkomen."
Robbie, Ricardo, Nina en Sophie zijn niet de echte namen van de soa-sjoemelaars.