Een vaste baan of een vast contract bij een theatergezelschap, het wordt steeds moeilijker. Steeds vaker huren de gezelschappen ook nog eens onbetaalde krachten en stagiairs in. Alleen regisseurs zijn nog regelmatig in vaste dienst. Uit onderzoek van Trouw blijkt dat er volgend jaar nog maar 43 acteurs een vast contract hebben bij theatergezelschappen. Is dat erg of biedt dat juist kansen? We spraken drie jonge theatermakers.
Volgens actrice Piek van der Kaaden (25) is het een vervelende situatie. "Een langere periode bij dezelfde, hechte groep mensen kan heel fijn zijn voor een jonge theatermaker." Het voelt volgens Piek als een familie, een warm bad waar je in terecht komt. "Zij gunnen je dan de tijd om mooie dingen te maken." En juist dat is heel belangrijk in de theaterwereld. "Het is een heel persoonlijk vak. Je stopt er meer van jezelf in dan bij kantoorbanen."
Ook Piek ziet steeds meer stagiaires in voorstellingen. "Dat is natuurlijk fijn voor die stagiaires en het is een goedkope oplossing voor de groep, maar die posities gingen voorheen ook wel naar afgestudeerden."
Begin dit jaar stopte ze bij Soldaat van Oranje. Of eigenlijk: moest ze stoppen. "Door de flexwet kon ik niet blijven. Ik mocht na een half jaar weer terugkomen, maar daar koos ik niet voor." De toneelspeelster zou dan zes maanden niet kunnen solliciteren op andere producties. Ook het creatieve aspect speelde een rol: "elk jaar een andere productie is ook wel een goede uitdaging. Het was ook tijd om verder te gaan."
Piek (25) zit daardoor "in between jobs", een situatie waar meer acteurs en actrices inzitten. "Er komen af en toe losse klussen voorbij: bijrollen in een film, serie of reclame. Maar dat is allemaal voor korte duur en eenmalig." Maar ook dat brengt uitdagingen met zich mee. "Bij elk productiehuis werken dingen anders. Dat spreekt me wel aan."
Dat was totaal niet wat ik wil.
Volgens Rhodé Gonggrijp (24), net afgestudeerd en regisseuse, is het in de regiewereld niet vanzelfsprekend dat er contracten beschikbaar zijn. "En een vast contract krijgen, vooral voor acteurs, is bij grotere theatergroepen vrijwel onmogelijk."
En daarom dacht Rhodé aan een onbetaalde stage na het afstuderen. "Je denkt dan: misschien is dat dé ingang naar zo'n theatergroep, maar die stageplekken zijn voor studenten." Rhodé en andere afgestudeerden komen daar niet voor in aanmerking. "Na de stage die ik liep tijdens mijn studie, kon ik blijven als regieassistente. Maar dat is totaal niet wat ik wil."
Het liefste zou Rhodé rondkomen van eigen voorstellingen. "Ik heb mijn eigen stichting opgericht om subsidies aan te vragen. Maar als je al subsidie krijgt, kun je vaak jezelf niet uitbetalen." Het is geen vetpot.
Tegenwoordig gaan minder mensen naar het theater, zegt Rhodé. "Dat is jammer. Het is eigenlijk hetzelfde als naar de bioscoop gaan. Maar er is steeds minder subsidie en de kaartprijzen worden steeds hoger." En dus ziet zij de oplossing in laagdrempelige voorstellingen. Zo is ze bezig met voorstellingen op festivals. "Daar krijg je vaak niet voor betaald, maar je netwerk wordt er wel groter door. En je maakt theater toegankelijk."
Er is niet heel veel werk, dus je neemt het aan en probeert daar je eigen sausje over heen te gooien.
Bas van den Brink (23) is het met Rhodé eens. Hij is bijna afgestudeerd aan de theateropleiding De Acteerschool Rotterdam. Ook hij herkent de situatie in de theaterwereld. "Er wordt veel geklaagd over contracten. Maar dat brengt juist een uitdaging met zich mee. Zo zijn wij opgeleid om juist eigen dingen te creëren. Eigen projecten op te zetten, subsidie aan te vragen." Dat is de toekomst volgens Bas. "Dat zijn contracten niet."
Hij wil theater maken met het publiek in z'n achterhoofd. "Ik hoef geen theater voor de schouwburgen te maken, maar juist theater dat middenin de samenleving staat." Het is volgens Bas een mogelijkheid om het theatervak opnieuw uit te vinden. "Al moet ik natuurlijk ook bekennen dat het jammer is dat er weinig plek is voor jonge theatermakers. Het is nou eenmaal beter om deel uit te maken van een groep waar je je kan ontwikkelen." Maar die luxe hebben jonge theatermakers niet meer.
Bas houdt zich bezig met evenementen en acts organiseren die een kruising tussen theater en entertainment zijn. "Er is niet heel veel werk, dus je neemt het aan en probeert daar je eigen sausje over heen te gooien. Daar haal ik m'n drive en energie vandaan."