'Is een dode Belg meer waard dan een dode Turk?'

Na de aanslagen in Brussel zagen we op onze social mediakanalen steeds dezelfde vraag terugkomen: waarom zoveel steun en aandacht voor de slachtoffers van deze aanslagen, maar niet voor die in Ankara en Istanbul? In dit artikel proberen we tot een antwoord te komen.

Hieronder allereerst een greep uit de kritische reacties:

De kritiek komt niet alleen van Turkse-Nederlanders. We vroegen jongeren van een mbo- en hbo-school in Amsterdam-Zuidoost wat zij van de aandacht voor Brussel vs. Turkije vinden.

Uit protest voor de massale aandacht voor Brussel kwam al een Turkse variant op een cartoon van Plantu, die gisteren de wereld over ging.

Op het origineel is te zien hoe Frankrijk solidair is met België. In de aangepaste cartoon zie je ook een Turkse vlag, met daarbij vier data waarop een bloedige aanslag in Turkije plaatsvond. In de afgelopen maanden vielen daardoor meer dan 150 doden. Honderden mensen raakten gewond (1, 2, 3, 4).

En zo waren er meer kritische geluiden:

Er was ook kritiek op de manier waarop er verslag gedaan werd van de aanslagen in Turkije. Er zou te weinig interesse zijn. "Is een dode Belg meer waard dan een dode Turk?", zo luidde een van de reacties.

Marcel Gelauff, hoofdredacteur van NOS Nieuws, noemt het 'natuurlijk onzin' dat bepaalde mensenlevens minder waard zouden zijn.

In de berichtgeving van de NOS wordt gekeken naar de journalistieke relevantie en hoe dichtbij een nieuwsfeit zich afspeelt. "Dat geldt ook voor conflicten zoals deze. Dat heeft niets te maken met de waardering die we voor de doden hebben, maar met hoe relevant iets is voor ons publiek. Dit is iets wat letterlijk dicht bij je huis gebeurt."

Maar, zegt Gelauff, de NOS is niet ongevoelig voor de kritiek. Hierover is intern gediscussieerd. "Als je dit soort reacties ziet, hebben we misschien onderschat wat dit in de maatschappij betekent."

Daarin spelen ook 'de wetten van de nieuwsjournalistiek' een rol, zegt hij. "De keuzes die we maken worden beïnvloed door het aanbod van het overige nieuws. Soms is iets opening in het NOS Journaal dat op een andere dag misschien pas het derde onderwerp was."

Volgens Gelauff werkt het in Turkije ook zo. "Daar zullen de media meer aandacht besteden aan de aanslagen daar, dan die in België, China of de Verenigde Staten."

Veel Turkse Nederlanders

Wetenschappelijk nieuwsonderzoeker Nel Ruigrok vindt het logisch dat er vanuit de journalistieke praktijk wordt gehandeld. "Hoe verder weg, hoe meer doden er nodig zijn om even nieuwswaardig te zijn."

Toch snapt ze de onvrede uit de samenleving wel. "We hebben hier een groot aantal Turkse Nederlanders. Ik kan me goed voorstellen dat zij een sterkere band hebben met Turkije dan met Belgen en daarom graag meer nieuws hadden gezien over de aanslagen in Ankara en Istanbul."

Dat er in de Nederlandse media minder aandacht is voor de aanslagen in Turkije, kan te maken hebben met de complexiteit ervan, zegt Ruigrok. "Niet alleen is Turkije in conflict met Islamitische Staat (IS), maar ook met Koerdische strijders. Zoiets is lastiger uit te leggen voor journalisten. Als het daar duidelijk altijd om IS gaat, dan past het in een verhaallijn als 'Islamitische Staat komt steeds dichterbij'. Omdat het ingewikkelder ligt, komt het ook verder af te staan van de aanslag in Brussel."

De reden waarom we minder meeleven

Rondom de aanslagen in Parijs kwam er kritiek: waarom kleuren mensen hun profielfoto's op Facebook niet in de Libanese vlag, waar in diezelfde week tientallen doden vielen bij een bomaanslag?

Enny Das, hoogleraar Communicatie en Beïnvloeding aan de Radboud Universiteit, legde toen uit dat dat te maken heeft met de zogenoemde Construal Level Theory.

"Mensen voelen pas iets als het écht psychologisch nabij komt", zegt Das. "Je kunt zelfs zeggen dat onze hersenen zo in elkaar zitten dat we niet fysiek kunnen meeleven, als iets psychologisch niet nabij is."