Nederland heeft in 2014 voor 2 miljard euro aan wapens geëxporteerd, staat in een rapport van Stop Wapenhandel. Een record, want nog nooit verkocht Nederland zo veel wapentuig. Wat zijn dat voor wapens, en waar gaan die eigenlijk allemaal heen?
First things first: 2 miljard is een hoop geld, maar hoeveel is het in verhouding met andere landen? "Het is relatief veel", zegt Pieter Wezeman, die aan het SIPRI in Zweden wapenhandel onderzoekt. "Voor een klein land zijn we groot in wapenhandel, maar vergeleken met andere landen is het niet veel."
Nederland verkoopt grofweg drie dingen: oud defensie-materieel, schepen en radarsystemen. "Dat zijn vaak systemen die zijn opgebouwd uit onderdelen uit andere landen", zegt Pieter.
Het grootste deel van die wapens gaat naar landen die lid zijn van de NAVO. Ongeveer een kwart gaat naar andere landen, bijvoorbeeld in het Midden-Oosten, Noord-Afrika of bijvoorbeeld Turkmenistan.
In Europa heeft Nederland een paar belangrijke handelspartners, zegt Pieter. "In de Franse schepen zitten bijvoorbeeld Nederlandse radarsystemen. Maar Jordanië koopt tanks van ons, net als Egypte eerder."
Aan wie kan je nou met een schoon geweten wapens verkopen?
Je kan natuurlijk niet zomaar aan iedereen wapens verkopen, daar zijn Europese regels voor. Bij grote contracten (meer dan zo'n 2 miljoen euro) krijgt de Tweede Kamer te horen waarom zo'n contract aan de regels voldoet. "De belangrijkste afwegingen: of de wapens geen mensenrechten schenden of een conflict verergeren", zegt Pieter.
En daar wordt het ingewikkeld, want wie bepaalt dat? "Nederland heeft een levering aan Frankrijk van radarsystemen die werden doorgevoerd naar Egypte goedgekeurd, omdat radars geen mensenrechten schenden. Maar je kan zeggen dat Nederland dan symbolisch tegen een militair regime zegt: joh, je bent oké."
Nederland is dan vergeleken met andere landen (denk VS, Frankrijk en Groot-Brittannië) nog relatief voorzichtig en transparant. "Dat is uniek. Maar ik kan me goed voorstellen dat mensen dingen niet oké vinden. Bij Turkmenistan en Egypte ga je in zee met een autoritair regime."
Een ander heet hangijzer zijn de wapens die naar landen als Saoedi-Arabië, Qatar of de Verenigde Arabische Emiraten gaan. Saoedi-Arabië gebruikt fregatten of patrouilleboten bijvoorbeeld in de oorlog tegen Jemen. "Een belangrijke reden lijkt te zijn dat ze Iran als grote bedreiging zien - al zegt niemand dat officieel. Maar Iran heeft veel minder goede wapens, dus het lijkt vooral te gaan om handel, niet om een doordacht veiligheidsbeleid."
Omdat Nederland best transparant en open is, is er veel informatie. "Maar die wordt weinig gebruikt, ook niet in de politiek. Het is niet echt een belangrijk onderwerp. En ik denk dat het de meeste mensen helaas ook niet zoveel kan schelen."