Nederlanders hebben niet zo'n herkenbare keuken als de Fransen, maar we hebben wel degelijk een eigen keuken. Voer voor een tentoonstelling, dachten ze in Den Haag. Daar staat dit weekend de vraag 'wat is er de afgelopen eeuwen veranderd in onze eetcultuur' centraal.
Waar zouden de food-bloggers van de 16e, 17, of 18e eeuw over hebben geschreven? Daar waren wij wel benieuwd naar, dus belden we met culinair journalist Lizet Kruyff. Zij schreef meerdere historische boeken over eten en weet dus veel van de geschiedenis van het Nederlandse aanrecht.
Heimwee-eten
Dat onze eetgewoontes veranderen, heeft naast het modebeeld ook te maken met zogenaamd 'heimwee-eten', vertelde ze in Radio 1-programma De Ochtend.
Zo namen de eerste mensen die met VOC-schepen richting Indonesië trokken, vaak een goede hoeveelheid ketjap mee terug naar huis. "En zo gaat het eigenlijk al eeuwen. Mensen reizen voor langere tijd en nemen hun heimwee-eten mee."
Ook technologie speelt natuurlijk mee. Vroeger was het niet mogelijk om je oven precies op 200 graden te zetten. Dus waren er kookboeken - de voorlopers van de foodbloggers zoals wij die nu kennen. Het eerste boek verscheen in 1514 (!). Lees even mee wat er sindsdien is veranderd.
16e eeuw
Eten was pas klaar, als er suiker en kaneel overheen was gegooid.
"Een derde van de recepten in het eerste Nederlandse kookboek was schaamteloos gejat uit een Frans kookboek. De uitgave was vooral bedoeld voor de elite. Niet iedereen kon lezen én koken in die tijd."
"In die kookboeken stonden dingen als: wat voor sausje kun je maken voor gebraden kip? En: hoe moet je snoek koken? Vis was toen in. Of eigenlijk alles wat in het water zat: beverstaart, reiger en roerdomp. Eten was trouwens pas klaar als er suiker en kaneel overheen was gegooid."
17e eeuw
Een moestuin gaf status.
"In de Gouden Eeuw zijn komen er meer rijke Nederlanders. We vinden groenten uit het buitenland heel spannend. Aan de andere kant komen er ook veel zuidvruchten deze kant op, zoals krenten, rozijnen pruimen en granaatappelen."
"Ook groenten worden gekweekt in eigen tuin. Het gaf status. Het betekende namelijk dat je naast je grachtengordelpand, nog een landhuis kon permitteren waar je een moestuin had."
18e eeuw
O-ve-ral een kaneelkoekje bij.
"De grote eeuw voor de families. Fornuizen komen en de wetenschap gaat zich bemoeien met de eetcultuur."
"Het is ook de eeuw van de drankjes zonder alcohol. Thee, koffie en chocola met water. Veel suiker, en o-ve-ral een kaneelkoekje bij. Ergens lijkt de achttiende eeuw op de periode van nu. Het moet allemaal anders en alles moet opnieuw ontdekt worden."
19e eeuw
Mensen leren wat goed eten is.
"Deze eeuw begint heel arm. We hebben net de Napoleontische tijd gehad. Het land is leeg, boerderijen zijn verlaten, vee is opgegeten. Door de koninklijke familie wordt het land weer opgebouwd. Het boerenleven wordt opnieuw ingericht."
"Het is de opkomst van de voedingsmiddelenindustrie: voedsel uit de fabriek. Medische wetenschap gaat zich bemoeien met het voedsel van 'Jan de arbeider'. Wat is goed eten? Hoe kun je de hele dag werken? Mensen leren wat goed eten is."
20e eeuw
Het is pas makkelijk als het uit blik, pak of zak komt.
"De eeuw begint vrij aardig, maar stort gigantisch in elkaar door twee oorlogen en economische crisis. Het is de eeuw van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog."
"De tijd van de gemakspakjes en –zakjes, zélfs bij gerenommeerde kookboekenschrijvers. Het is pas makkelijk als het uit blik, pak of zak komt. De voedingsmiddelenindustrie en supermarkt bepalen vanaf deze eeuw wat wij eten."
21e eeuw
Foodbloggers doen allemaal hetzelfde.
"We zijn van alles opnieuw aan het uitvinden. Wildplukken, zelf moestuintjes hebben en boerenmarkten. We vertrouwen de voedingsmiddelenindustrie niet."
"Waar ik me aan erger: we bedenken allemaal dezelfde receptjes, vooral foodbloggers. De een doet gebakken aardappelen met tijm, de ander met kerriepoeder. Als je ze vergelijkt, is het allemaal hetzelfde."
"Ik kwam in één week zes vrijwel identieke pompoensoep tegen, omdat het de Dag van de Pompoensoep is. Dan vraag ik me af: zijn we niet een beetje doorgeschoten? Het is voor mij het moment om spruitjes te gaan eten."
Het bovenstaande gerecht was héél populair in de 16e eeuw
Gevulde eieren kennen we allemaal wel van verjaardagsfeestjes. Typisch Nederlands, ook al in de 16e eeuw. Maar dan nét even anders.
In het eerste kookboekje in het Nederlands, het Notabel Boeckxen van Cokerijen, staat een recept voor 'ghecloven Nonnen'. Gevulde eieren, maar dan net even anders. Het recept ging eeuw na eeuw van kookboek naar kookboek.
We vroegen onze collega en foodblogger (Let's talk evergreen) Ingrid Hofstra om het recept na te maken. En te proeven.
