Radiodebat Provinciale Statenverkiezingen • Stikstof en asiel verdeelt partijen

Afronding met provinciale oproep aan landelijke politiek

Aan het einde van het debat komen de drie Provinciale Statenleden die het debat volgden nog even terug om te vertellen wat ze opviel.

Het Overijsselse SGP-Statenlid Van Dijk zegt de focus in de discussies bij stikstof op het jaar 2030 niet te snappen. Volgens hem is de natuur "veerkrachtiger dan we denken en staan juist de agrariërs op omvallen". Hij hoopt dat de Haagse politiek dit signaal gaat oppakken.

Het Noord-Hollandse GroenLinks-Statenlid Gielen hoorde veel harde tegenstellingen bij de problemen die langs kwamen, en denkt dat die niets oplossen. Volgens haar is het niet óf woningbouw of natuur, en ook niet óf asielzoekers of woningen, maar "en en".

Dat viel ook CDA-Statenlid Van de Ven uit Noord-Brabant op. Ze doet dan ook een oproep aan de Tweede Kamerleden om meer hun best te doen polarisatie tegen te gaan. Die verharding tussen politici versterkt ook de verharding in de samenleving, vindt ze.

Fractievoorzitters halen rapport Groningen aan in debat over vertrouwen

Als het gaat om het vertrouwen in de politiek komt het rapport over de aardgaswinning aan de orde.

Hoe willen partijen de klimaatproblemen aanpakken?

In het debat over de klimaatproblemen hekelen partijen als de SP, JA21 en FvD het feit dat veel oplossingen zoals zonnepanelen en elektrische auto's voor mensen met weinig geld helemaal niet te betalen zijn.

JA21-leider Eerdmans vindt de belastingen op energie veel te hoog en pleit voor de komst van kerncentrales. Hij vindt dat Nederland niet internationaal gezien het "beste jongetje van de wereld" moet willen zijn. Dat Nederlanders allemaal van het aardgas af moeten terwijl de Chinese kolencentrales volop doorgaan vindt hij niet uit te leggen. D66-fractievoorzitter Paternotte vindt dat Eerdmans daarmee doet of andere landen het probleem moeten oplossen en Nederland niets hoeft te doen.

SP en PvdD vinden dat de energiebedrijven weer genationaliseerd moeten worden. En de overheid moet stoppen met subsidies voor bedrijven in fossiele brandstoffen. Ouwehand vindt dat de klimaatcrisis uit de hand aan het lopen is. De overheid moet snel andere keuzes maken. "Laat de vervuilers hun eigen zooi opruimen", zegt zij.

Baudet zegt dat zijn partij de enige partij is die vindt dat er helemaal geen klimaatprobleem is. Hij wil de zeven kolencentrales weer open, de Groningse gasvelden weer open en de Groningers dan goed compenseren.

Politiek verslaggever Jorn Jonker: bekende posities over asiel in fel debatje

"In het debat over asiel en migratie werden de bekende posities ingenomen", zegt politiek verslaggever Jorn Jonker. "PVV-leider Wilders praatte fel door anderen heen en bleef erop hameren dat er volgens hem een asielstop kan en moet komen. Hij haalde het voorbeeld van de Hongaarse minister-president Orbán aan. Die laat volgens hem zien dat het kan in Europa. Het CDA wil het aantal asielzoekers dat hier komt beperken, maar zei dat Orbán toch moeilijk als voorbeeld genomen kan worden, want de staat van de rechtsstaat in Hongarije is niet goed."

Is het een keuze tussen Oekraïense vluchtelingen en asielzoekers?

Het debat over het onderwerp migratie wordt door de fractievoorzitters fel gevoerd. PVV-leider Wilders zegt tegen Heerma van het CDA: "U duwt gemeenten nog meer asielzoekers door de strot. Nederland wordt één groot asielzoekerscentrum, is dat wat het CDA wil?" Heerma: "Wilders zegt al jaren 'grenzen dicht en eigen volk eerst', maar het werkt zo gewoon niet."

Wilders krijgt het verwijt dat hij bijna nooit verantwoordelijkheid in het provinciale bestuur heeft genomen. Wat gaat hij doen als de PVV de grootste wordt in bijvoorbeeld de provincie Flevoland? "Dan gaan we die provincie in ieder geval niet omturnen in een groot asielzoekerscentrum", zegt hij. "We kunnen niet én Oekraïners én asielzoekers opvangen. We moeten die Marokkanen en Algerijnen van dertig jaar oud tegenhouden."

Klaver vindt ook het asielbeleid van het CDA te hardvochtig. "De partij van Heerma zegt ook 'laten we hekken om de Europese grenzen bouwen'." Klaver wijst erop dat de meeste vluchtelingen die de afgelopen tijd zijn opgevangen mensen uit Oekraïne zijn. Hij vindt dat Nederland solidair moet zijn met vluchtelingen. "Daar wil ik geen maximumaantal aan hangen."

Dassen van Volt zegt als relatieve politieke nieuweling: "Hier zit meer dan vijftig jaar politieke ervaring aan tafel en dit is dan het gespreksonderwerp." Hij vindt de humanitaire situatie voor de opvang van asielzoekers te slecht. "En dat komt door dit soort discussies. Die leiden niet tot oplossingen", zegt hij.

Wordt het woningdoel van 900.000 woningen gehaald?

De fractievoorzitters van PvdA, SP, JA21 en BVNL denken allemaal dat de plannen van het kabinet om 900.000 woningen te bouwen ambitieus zijn. Maar vooral de twee linkse als de twee rechtse partijen denken heel verschillend over de oplossingen voor de woningmarkt.

JA21 denkt dat een "masterplan wonen" met onder meer een megastad in bijvoorbeeld in de Markermeer, de oplossing kan zijn. Tegelijkertijd denkt JA21-leider Eerdmans dat er minder regeltjes op de vierkante kilometer moeten zijn.

De SP zegt dat mensen geen behoefte hebben aan een megaplan, maar aan genoeg betaalbare huurwoningen. SP-leider Marijnissen vindt dat huurders onder de afgelopen kabinetten "harde klappen" hebben gehad. Het idee dat de markt het gaat oplossen noemt Marijnissen achterhaald.

BVNL-leider Van Haga ziet de oplossing in het in evenwicht brengen van de markt. Volgens hem is de vraag naar woningen in ons land uit de hand gelopen doordat we te veel mensen binnenlaten. Ook zijn de kostprijzen van huizen volgens hem te hoog door regels en wensen om bijvoorbeeld aardgasvrij te bouwen.

PvdA-leider Kuiken noemt het typisch rechts om de schuld weer aan vluchtende mensen te geven. Ook zegt ze dat "twintig jaar marktwerking de volkshuisvesting in ons land geen goed heeft gedaan".

JA21-leider zegt dat "hoe je ook tegen migratie aankijkt" er mensen binnen komen die "moeten worden gehuisvest".

Waarom kan niet iedereen rondkomen in Nederland?

De fractievoorzitters van PVV en GroenLinks richten hun pijlen op het inkomensbeleid van het kabinet. Te veel mensen kunnen niet rondkomen, vinden zij.

Wilders zegt dat het kabinet zich moet schamen. "Een meneer vertelde mij dat hij maar honderd euro in de maand overhoudt als hij alle vaste lasten heeft betaald", vertelt Wilders. "Hij zei dat je maar beter asielzoeker kunt zijn want dan krijg je alles gratis." Het kabinet maakt de verkeerde keuzes vindt hij. Ook de miljarden die worden uitgegeven aan klimaat en stikstof vindt Wilders verkeerd besteed geld.

Bikker van de ChristenUnie spreekt van "woelige tijd waarin we verkeren". Zij zegt dat de energiearmoede door het kabinet wordt aangepakt. Hermans van de VVD verdedigt het kabinetsbeleid. Er is veel geld besteed aan het betaalbaar houden van de energierekeningen. Dat veel boodschappen duurder worden komt niet door het kabinet, zegt Hermans. Maar door uitkeringen en het minimumloon te verhogen worden mensen toch gecompenseerd. "We hebben inderdaad niet alle pijn weg kunnen nemen, maar kabinet heeft heel veel gedaan om de portemonnee van mensen te beschermen."

Klaver vindt dat geen sterk verhaal. "Uw partij is al jaren aan de macht. Als kinderen zonder eten naar school moeten dan is het in ieder geval niet genoeg geweest."

Politiek verslaggever Jorn Jonker: CDA in moeilijke positie met stikstof

"In het blok over stikstof zag je een van de grote verhalen van deze verkiezingen direct terug", zegt politiek verslaggever Jorn Jonker. "Hoe gevoelig het stikstofbeleid is in de samenleving en in de coalitie en hoe dat onderwerp het CDA regelmatig in een moeilijke positie brengt. BBB daagde het CDA uit om duidelijker tegenover de boeren te zijn.

Ondertussen daagde D66 juist coalitiepartner CDA uit om duidelijk te zijn over of die partij het regeerakkoord nog steeds ondersteunt. Het CDA probeerde beide kanten gerust te stellen door te blijven hameren op die 'ijkmomenten' die de partij wil. Dat houdt in dat er wel begonnen wordt met de stikstofmaatregelen, maar dat er op bepaalde momenten nog kan worden gekeken of het doel van 2030 echt gehaald kan worden."

Stikstof: is het halen van de stikstofdoelen in 2030 heilig?

BBB vindt het halen van de stikstofdoelen in 2035 snel genoeg. Fractievoorzitter Van der Plas: "Dat staat al in de wet en dat is duidelijk genoeg. Het is al een ambitieus jaartal." Zij vindt dat het kabinet beter moet luisteren naar de boeren, die aangeven dat zij als ondernemers niet tot overhaaste beslissingen gedwongen moeten worden. "Die gedwongen uitkoop van boeren moet van tafel."

Regeringspartij CDA herhaalt dat het door het kabinet afgesproken jaartal 2030 om dan de stikstofuitstoot gehalveerd te hebben voor de partij niet heilig is. "Er komen tot die tijd ijkmomenten of het wel haalbaar is", zegt fractievoorzitter Heerma. Hij zegt dat dat niet tegen het kabinetsbeleid ingaat omdat ook het kabinet tussentijds wil kijken wat voor de agrarische en industriële sectoren haalbaar is. Maar de natuur moet ook zo snel mogelijk herstellen, zegt Heerma.

D66 houdt juist vast aan het halveren van de stikstofuitstoot in 2030. "Ik vind de uitspraken van het CDA teleurstellend", zegt fractievoorzitter Paternotte. "Dit is niet wat we hebben afgesproken." Heerma houdt vol dat er niets mis is met het toewerken naar 2030, zonder dat jaartal heilig te verklaren. Hij vindt dat de boeren met zachte hand richting stikstofreductie geleid moeten worden.

Partij voor de Dieren zegt dat treuzelen vooral prettig is voor de grote mestfabrikanten en slachterijen. Fractievoorzitter Ouwehand: "Niemand gaat in op de situatie waarin de landbouw nu verkeert. Nergens zitten zoveel dieren op een kluitje als hier, en de boeren varen er niet eens wel bij." Zij wil toe naar kleinschaliger landbouw: minder dieren en dus minder stikstofuitstoot, maar meer boeren die van hun bedrijf kunnen leven.

Het debat is begonnen

Aan het begin en eind van de uitzending wordt gesproken met Anouk Gielen (GroenLinks Noord-Holland), Dirk van Dijk (SGP Overijssel) en Tanja van de Ven (CDA Noord-Brabant).

De fractievoorzitters Van der Plas en Kuiken komen binnen:

Bijna 13,3 miljoen mensen mogen op 15 maart stemmen

Stemgerechtigd voor de Provinciale Statenverkiezingen zijn de Nederlandse inwoners van de provincie die op de dag van de stemming voor de Provinciale Staten minimaal achttien jaar oud zijn.

Bijna 13,3 miljoen mensen mogen dit jaar naar de stembus voor de Provinciale Statenverkiezingen, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op basis van voorlopige cijfers. Dat is 91,6 procent van de bevolking van 18 jaar of ouder. Dat percentage is iets lager dan bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019. Toen mocht 93,3 procent van de volwassenen in Nederland stemmen, oftewel bijna 13 miljoen mensen.

Volgens het CBS komt deze relatieve afname vooral doordat er de afgelopen jaren meer mensen in Nederland bij zijn gekomen die de Nederlandse nationaliteit niet hebben of nog niet hebben. Deze groep, onder wie expats en recent naar Nederland gekomen asielzoekers, is niet stemgerechtigd.

In 2019 kwam van de groep stemgerechtigden ook daadwerkelijk 56,2 procent naar het stemlokaal.

Hoe ziet de studio eruit?

Wie doen er mee?

De deelnemers aan het debat zijn: Sophie Hermans (VVD), Geert Wilders (PVV), Jan Paternotte (D66), Pieter Heerma (CDA), Lilian Marijnissen (SP), Jesse Klaver (GL), Mirjam Bikker (CU), Attje Kuiken (PvdA), Joost Eerdmans (JA21), Esther Ouwehand (PvdD), Thierry Baudet (FvD), Laurens Dassen (Volt), Kees van der Staaij (SGP), Caroline van der Plas (BBB) en Wybren van Haga (Groep Van Haga). Farid Azarkan van Denk heeft afgezegd.

De zestien fractievoorzitters in de Tweede Kamer, van de partijen die meedoen aan de Provinciale Statenverkiezingen, zijn uitgenodigd. De gedachte daarachter is dat deze politici herkenbaar zijn voor luisteraars. En de landelijke thema's die nu in Den Haag spelen beheersen ook de politieke discussies in de provincies. Een andere reden om hen uit te nodigen is dat de leden van de Provinciale Staten de Eerste Kamer kiezen. Daarmee zijn ze belangrijk voor de landelijke politiek.

Er komen ook provinciale politici aan het woord. De radio-uitzending begint en eindigt met een gesprek tussen drie leden van de Provinciale Staten. De presentatie is in handen van Wilma Borgman en Winfried Baijens. Er zijn zes debatrondes tussen steeds wisselde partijen.