Hoe nu verder in Irak?
De extremistische beweging ISIS kreeg de afgelopen dagen in een verbijsterend tempo grote delen van Noord-West-Irak in handen, waaronder de steden Mosul en Tikrit.
Waar komt ISIS vandaan?
ISIS ontstond na de Amerikaans-Britse invasie in Irak in 2003 als een soennitische beweging die zich tegen de sjiieten, Amerikanen en Britten keerde. De oorspronkelijke naam was Jama'at al-Tawhid wal-Jihad. De naam is in de loop der tijden meermalen veranderd, samenhangend met afsplitsingen en samenvoegingen van allerlei radicale strijdgroepen. In de Irak-oorlog kreeg ISIS al flinke delen van Noordwest-Irak in handen, waaronder ook een deel van Bagdad, en zaaide ze terreur onder de sjiitische meerderheid. Vanaf 2007 werd ISIS teruggedrongen door een offensief van de VS en het Iraakse leger, samen met soennitische stammenleiders die genoeg hadden van de extremisten. Toen in Syrië de burgeroorlog uitbrak, zag ISIS daar nieuwe kansen. Ze nam toen ook haar huidige naam aan. Vorig jaar werden grote delen van het dunbevolkte noordoosten van Syrië veroverd. Van daar trokken de ISIS-strijders Irak weer in.
Wat is het doel van ISIS?
ISIS wil een kalifaat (een islamitische staat onder leiding van één politiek en geestelijk leider) vestigen in Irak, Syrië en Libanon. Die staat zou zich moeten uitstrekken van Bagdad tot het oosten van de Middellandse Zee (de Levant). De grenzen die in 1919 na de instorting van het Ottomaanse rijk door de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog werden getrokken, moeten van ISIS verdwijnen. ISIS streeft een strikte naleving van de sharia na. Een belangrijk doel is ook de bestrijding van de sjiieten in Irak en Syrië.
Hoeveel ISIS-strijders zijn er?
Daarover doen verschillende getallen de ronde, van 7000 tot zo'n 15.000. Het Iraakse leger is meer dan tien keer zo groot.
Waarom kon ISIS dan toch zo snel oprukken?
Omdat het Iraakse leger gedemoraliseerd is en veel militairen niet willen vechten. De afgelopen dagen sloegen tienduizenden Iraakse militairen op de vlucht: sjiieten omdat ze niet wilden vechten om de soennitische delen van Irak te beschermen, soennieten die deserteerden omdat ze zich niet tegen hun geloofsgenoten wilden keren. Belangrijk is bovendien dat ISIS steun krijgt van de soennitische stammenleiders die zich in 2007 tegen haar keerden, en van vroegere aanhangers van Saddam Hussein, die vooral in en om Tikrit kans lijken te zien de macht te heroveren.
Hoe zal het nu verder gaan?
Moeilijk te zeggen. Het lijkt wel zeker dat de snelle opmars van ISIS niet door zal gaan. De goed georganiseerde Koerdische troepen uit Noord-Irak kunnen ISIS tegenhouden. Koerdische troepen namen deze week na de vlucht van het Iraakse leger al de oliestad Kirkuk over. De Iraakse regering kan ook hulp krijgen van Iraanse troepen, waarvan sommige al de grens zouden zijn overgestoken. Ook de Amerikanen kunnen een rol spelen. President Obama zou bijvoorbeeld luchtaanvallen overwegen. Hij sluit echter het sturen van grondtroepen uit. Twee scenario's lijken niet onwaarschijnlijk: aan de ene kant een langdurige bloedige burgeroorlog tussen sjiieten en soennieten, aan de andere kant een opdeling van Irak in een Koerdisch Noordwesten, een sjiitisch Zuiden en een soennistisch gebied daartussen. Het soennitische deel zou dan kunnen samengaan met het noorden van Syrië rond Raqqa.